451

representación da batalla de Avarayr

Marciano e Adelfius, cónsules.

os hunos, reforzados por bastarnae, xépidos (Ardarico), herulos, ostrogodos (Theodemir), ruxios, esciros, turinxios, entre outros, avanzan polo Danubio e logo diríxense cara ao Rhin, onde desexan acabar cun primeiro obxectivo: os francos ripuarios, aliados de Aetius. Chegan a Belgica, son uns 50.000 homes de armas.

abril, 7: os hunos toman e saquean Divodurum (Metz); logo avanzan en dirección suroeste, cara o val do Loira: Estrasburgo, Worms, Mogontiacum, Treverorum, Colonia, Reims, Tournai, Amiens e Beauvais, todas destruídas.

Eudocia, filla de Valentiniano III, casa con Hunerico en Ravenna. O compromiso serve para apuntalar a alianza entre o imperio e os vándalos.

maio, 26: batalla nas chairas de Avarayr: 66.000 armenios defenden a súa fe e independencia contra os persas e a súa escollida tropa de “inmortais” sobre elefantes; ven minguadas as súas liñas no momento crucial pola defección dos nakharars iranófilos e son derrotados; Bardan Mamikonian e a flor da cabalería armenia morren no campo de batalla. Inda así Yezdegerd II permite que conserven a súa fe.

Aetius reforza as tropas romanas e convoca os aliados: acoden armoricanos, francos salios e burgundios. Teodorico I pretende permanecer neutral pero Avitus logra convencelo e finalmente marcha dende Aquitania cara o norte.

xuño: Atila aproxímase a Aurelianum (Orleans) pero chega Aetius e retrocede.

(segundo Xordanes) Sanxibano, monarca alano acantonado en Orleáns, quere entregar a cidade a Atila.

(segundo Sidonio) os hunos si entran en Orleans polo que se deduce dunha carta (477-79) a Próspero, agora bispo da cidade, na que se cita o sucedido (bello Attilae) e o papel xogado por Aniano.

(segundo Gregorio de Tours): os cidadáns horrorizados acoden ao bispo para saber que facer. Aniano resposta que se axeonllen e recen, e convídaos a contemplar o horizonte dende as murallas da cidade. Por tres veces dilles que verán a axuda de Deus. Nas dúas primeiras os asediados non ven nada, excepto os exércitos de Atila, dispostos para o asedio. Na terceira divísase a chegada de Aetius e Teodorico, que obrigan a Atila a retirarse. Nesta versión haxiográfica intercálanse diálogos entre Aniano e Atila, e o bispo aparece como defensor de omnis turba civium (Vita Aniani).

a defensa de Troyes polo seu bispo Lupo (vita Lupi) nárrase en termos parecidos.

(segundo Gregorio de Tours) en Tongres o papel máis activo corresponde ao bispo Aravatio, que reza, coa particularidade de que decide facelo ante o mesmo sepulcro de Pedro, polo que marcha cara a mesma Roma. Despois de 20 días de non comer e rezar o propio Pedro lle manda regresar e prepararse para a súa propia morte, para que non presencie os desastres que van ter lugar. Así acontece.

en París Xenoveva tamén promove unha actitude pasiva, de vixía e oración, ante o perigo huno, polo que os seus concidadáns a consideran pseudoprofeta.

estas referencias de intervención de bispos ante o perigo huno sitúanse en lugares periféricos á área nuclear da vella administración galo-romana. encádranse nun proceso no que a aristocracia está reorientando o seu papel para manter o patrocinio sobre as cidades: o poder central do imperio é cada vez menor e está menos presente, as hexemonías locais cobran un papel evidente. A literatura haxiográfica encárgase de asentar os tópicos perfilados: defensa da cidade – poder episcopal, binomio bispo/murallas.

as fontes codifican o papel do bispo como auténtico líder cidadán (a antiga institución do defensor civitatis e as súas funcións agora resumidas na defensa da civitas ante o perigo exterior): a xente non acode a ningunha outra instancia civil ou militar, e as súas instrucións son seguidas sen dilación, como corresponde á auctoritas que xa posuiría. Os relatos vincúlanos de maneira estreita coas murallas da cidade, símbolo e elemento esencial da paisaxe cidadá durante a tardoantigüídade. E, finalmente, a súa mediación ante a divindade consigue a salvación ante o perigo.

non é casual que a maioría destas fontes procedan de ámbitos episcopais que aproveitan para facer unha importante labor propagandística en favor da consolidación de certo perfil da figura do bispo no contexto da invasión de Atila.

xuño, 20: batalla dos Campos Cataláunicos (leste de París, lembrando unha antiga tribo celta que os poboara); comezo das operacións ás tres da tarde (hora nona): Aetius sitúa as súas propias tropas á esquerda, os godos á dereita e no centro os aliados máis febles. Confía en que Atila seguirá o seu costume de atacar polo centro co groso do exército, e así é. Mentres os hunos avanzan polo centro, os romanos e os godos destrúen os flancos do exército de Atila e logo péchanse sobre o centro. Aetius pode conseguir una vitoria completa, pero considera que uns godos reforzados por derrotar os hunos serían moito máis difíciles de manexar, así que sacrifica a vitoria. Na batalla morre Teodorico, e Aetius apresúrase a recomendar a Turismundo, a quen o xeneralísimo tiña retido como refén ante unha posible negativa de Teodorico I a loitar no último momento. Cando os godos se retiran tamén o fan os hunos.

xuño, 28: vese o cometa Halley.

o mandato de Turismundo interrompe as boas relacións cos romanos: Thurismundus rex Gothorum Arelatem circumspectat.

outubro, 8 – novembro, 1: Marciano e Pulcheria, católicos estritos, convocan concilio en Calcedonia, celebrado na igrexa de Euphemia cunha posición de honor para os legados de León I e a aprobación do seu tome, que define a ortodoxia: condena do monofisismo e do nestorianismo e restitución de León I (condenado en Éfeso). A doutrina da dobre natureza de Xesús convértese en parte do dogma católico. Eutychius é desterrado a Exipto, onde segue gañando partidarios.

en Calcedonia ratifícase a condición de Patriarcado para Xerusalem e auméntase a autoridade do de Constantinopla, pese á oposición de León. Dioscorus de Alexandría é deposto e deportado; o novo bispo é Proterius, protexido por 2000 gardas.

a derrota de Dioscorus quebra a influencia de Alexandría e quedan Roma e Constantinopla fronte a fronte como autoridades supremas na igrexa. Roma comeza a nomear legados (moitas veces fan de espías e informadores) en Constantinopla: a loita entre as igrexas será aceda e prolongada.

ordénase aos monxes cinguirse á vida santa baixo pena de anatema pero os decretos conciliares acéptanse ou rexéitanse dependendo do partido dominante en cada cidade. Nas sés metropolitanas hai bispos rivais, que se anatematizan mutuamente e buscan partidarios no poder civil, na poboación ou nos monxes, moitas veces máis violentos que o populacho.

Milman: “os monxes, en realidade, exercían unha tiranía completa, non só sobre os leigos, senón tamén sobre bispos e patriarcas, cuxa autoridade interrompían cando lles parecía axeitado e conveniente … en Alexandría, Antioquía, Xerusalem, Constantinopla, decidían sobre a ortodoxia a seguir e os bispos cedían ante eles: Macedonius en Constantinopla, Flavianus en Antioquía, Elías en Xerusalem son condenados ou abdican ou son apartados. En Antioquía Xenaias xustifica a súa insurrección polas persecucións sufridas. Derrame de sangue, asasinato, traizón, asasinatos políticos, incluso durante oracións públicas.” En Xerusalen Teodosio, un monxe monofisita, expulsa a Juvenalis, o bispo, sendo consagrado e manténdose na cadeira de bispo por medio da violencia. En Nitria, próxima a Alexandría, os monxes estaban sempre dispostos a interferir na vida cidadá coas armas.

Gibbon: “(os monxes) adoitaban ou cortar ou rapar o pelo, envolvían a cabeza nun capuchón para evitar a visión de obxectos profanos; as pernas e os pés espidos, excepto no máis duro do inverno, e os seus pasos lentos e febles apoiados nunha longa vara. O aspecto dun auténtico anacoreta era horrendo e desacougante, cada sensación ofensiva para o home pensouse que sería aceptada por Deus; e a norma anxélica de Tabenne condenou o saudable costume de bañarse e untarse con aceites”

en Constantinopla, Zenón é nomeado patricius.

Yazdegerd II decreta a abolición do shabbat e ordena a execución dos líderes xudeus, incluído o exilarca.

morren Nestorio, Liu Yikang (principe da dinastía Liu Song), Pei Songzhi (historiador chinés), e Tuoba Huang (príncipe dos Wei do norte).

436

icono oriental coa representación de
Melania a Nova

Isodorus e Senator, cónsules.

os hunos presionan cada vez máis aos xermanos. Gundicaro morre en combate contra Atila e é sucedido polo seu fillo Gundioco, quen é derrotado por Aetius e negocia con él ofrecéndolle o seu apoio contra os hunos a cambio de novas terras.

Aetius pode conter os francos nun territorio reducido.

Teodorico I inicia operativos entorno a Narbo. Isto inicia un conflito prolongado contra os romanos inda que se ignora o detonante.

en China, o rei T’o-pa T’ao anexa o reino Pei Yen.

Hydacio (“Hierosolymis Iuuenalem episcopum paresidere Germani prebyteri Arabicase regionis …”) descoñece que en Efeso se discute o nestorianismo; nunha entrada posterior na que xa fala de Nestorio, chámalle “herexe ebionita”, sen mencionar os detalles reais do problema. Ata anos máis tarde non se coñecen directamente os documentos relativos a esta polémica (450) e inda así non parece que Hydacio salga do seu erro, xa que segue a falar do “herexe ebionita” e tamén llo chama a Eutiques, monofisita. Tranoy considera que entre os documentos chegados figuraba a correspondencia entre Nestorio e Cirilo, o manifesta a tardanza en coñecer de primeira man en Hispania os detalles dos acontecementos na zona oriental do imperio.

Teodosio II decide relegar a Nestorio más lonxe, ao oasis de Ibis, no deserto libio. O illamento parecía garantía de silencio. Una incursión de pobos árabes permítelle buscar refuxio en Panópolis, pero unha nova disposición do prefecto recluíuno nos confíns da Tebaida. A condena ao silencio e a marxinación xeográfica no ocasionaron o efecto buscado: dende o exilio escribiu unha Apoloxía (o Tragoedia) segundo se deduce da Historia Eclesiástica de Evagrio. Pero a súa verdadeira e polémica defensa persoal e teolóxica aparece contida no autobiográfico Libro de Heráclides, en grego, pero conservado en siriaco e transmitido con interpolacións.

Gunabhadra traduce o Srimala Sutra budista ao chinés.

Melania a nova chega a Constantinopla en fin de ano chamada polo seu tío Rufius Antonius Agrypnius Volusianus, o último dunha antiga liñaxe pagán, prefecto do pretorio e intermediario da corte occidental en relación ás delicadas negociacións que precederon o casamento de Valentiniano III e Eudoxia, filla de Teodosio II. Viaxaban facendo uso do cursus publicus, pero inda así foron precisas todas as súas pregarias no martyrium local en Tripoli para que un funcionario proporcionara as monturas necesarias para todo o grupo (a pesar das leis que permiten a presenza de compaña durante unha viaxe oficial).

recibiuna no pazo imperial Lausus, protector de Palladius e de novo praepositus sacri cubiculi, “como correspondía a un home da súa disposición virtuosa,” e coa mesma admiración pola devoción ascética que o levara a solicitar de Palladius unha historia de homes santos: a pesar das súas riquezas e posesións luxosas, as oracións de Lausus foran buscadas por Palladius como as do “máis fervente servo de Cristo”, que mantiña o “medo do Señor” entre os costumes mundanos da corte. Este home amante do ascetismo fora, sen embargo, chave nas manobras políticas necesarias para apartar e defenestrar a Xoán Crisóstomo e Oríxenes. Para el, como para Palladius, ascetismo e implicación política eran inseparables.

en contraste Melania pasara vinte anos de vida monástica no Monte das Olivas. A súa entrada nos círculos cortesáns da capital non foi a dunha funcionaria pública, senón a heroína ascética procedente dos lugares sagrados. As visitas ás familias senatoriais foron as dunha conselleira espiritual, mentres que para o emperador e a súa familia era fonte de “edificación”.

435

crismón, un dos símbolos
cristiáns por excelencia

novo consulado conxunto de Teodosio II e Valentiniano III.

febreiro, 11: logo de tratar de contelos nos límites da Proconsularis Ravenna negocia cos vándalos e asina un tratado non que se lles recoñece como foederati e nesa calidade recoñece tamén as súas conquistas: Mauretania e parte de Numidia. O imperio controla Carthago e as provincias orientais de Africa. No tradicional intercambio de reféns, Hunerico, fillo maior de Gaiserico, é enviado a Ravenna.

febreiro, 19: acordo secreto entre Aspar e Gaiserico para concluír a campaña oriental en Africa; Carthago é abandonada á súa sorte.

Hippo Regius constitúese en base de operacións navais para os vándalos. Gaiserico establece unha ruta comercial entre Italia e Africa; aproveita a paz para fortalecerse.

Ibas convértese en bispo de Edessa, en sucesión de Rabbalu; aproximarase aos nestorianos (predica “herexías” en público) e sendo a súa cabeza en Mesopotamia.

os burgundios de Gondicaro entran en Belgica, de onde son desaloxados por Aetius.

agosto: Xoán de Antioquía quéixase a Teodosio II de disturbios ocasionados polos nestorianos. Teodosio prohibe a prédica de doutrinas nestorianas.

agosto, 3:  a petición de Pulcheria, Teodosio II ordena o exilio contra Nestorio dende o seu retiro no mosteiro de Antiochia, onde se encontraba libre e activo logo da súa renuncia ao bispado, a Petra en Palestina Tertia.

agosto, 9: Casper II acada o trono da cidade de Palenque.

setembro, 5: Aetius recibe o título de patricius en Ravenna.

novembro, 14: lei de Teodosio II (dirixida a Leoncio, prefecto de Constantinopla) contra heréticos e pagáns e sobre os templos antigos.

nela pódense diferenciar tres partes. Na primeira, despois de evocar como fundamento a condena de Nestorio –damnatus–, descualificar a súa teoloxía como unha superstición propia de monstros –o adxectivo portentuosus pretende connotar a deformidade animal dos seus seguidores, a súa separación da racionalidade humana– e execrar o seu nome coa nota de infamia, ordénase que os seus seguidores deixen de chamarse cristiáns e que sexan chamados simonianos, por ter imitado o crime de Simón desertando de Deus.

sería o reflexo legal de considerar a cristoloxía de Nestorio como una herexía e o acto formal de incorporación do nestorianismo ao catálogo de herexías prohibidas e perseguidas. Pero sobre todo, a lei fai pública a condena ao silencio de Nestorio e a súa estigmatización social por parte de Teodosio II, que desexa manter a alianza con Alexandría tras non poder alcanzar unha verdadeira reconciliación.

decreta a pena de morte para todos os heréticos e pagáns. Aparte da ortodoxia, só o xudaísmo ten carácter legal.

tamén se ordena expresamente a destrución dos templos ou que sexan purificados mediante a colocación do signo da cruz, que “se cristianicen” transformándoos así en edificios que, inda que manteñan o seu aspecto anterior, estean desprovistos de toda connotación pagán; é dicir, purificalos e cristianizalos sen necesidade de transformalos en igrexas: venerandae christianae religionis signi expiari praecipimus.

nunha columna do templo de Concordia (r/Holguín) de Emerita hai un crismón. M. Alba di: “cun sentido claramente purificador foi repicado un crismón con lenda de factura improvisada e considerable tamaño, nunha moldura do templo”. A tentación de asociar este signo coa lei anterior é bastante razoable e teríamos aquí un exemplo do seu cumprimento.

decembro, 10: mención de celebracións con motivo da fin dun período katun segundo o calendario maia (9.0.0.0.0).

tratado de paz de Margus: Bleda e Atila arrancan condicións moi vantaxosas aos negociadores de Constantinopla, o quaestor Epixenes e Plinthas. Entre outras, os romanos non buscarán aliarse con outros bárbaros contra os hunos; duplícase o pago anual (de 350 a 700 libras de ouro) a cambio de paz.

decembro, 20: concédense poderes á comisión que estuda a lexislación para concluír o estudo e formar o codex legal.

Tibatto dirixe unha sublevación da bacauda na Armorica, que se retroalimenta cunha alta taxa de delincuencia e asaltos na zona do noroeste de Gallia.

Próspero de Aquitania escribe capitulla, unha listaxe de dez puntos doutrinais que defende a eficacia e necesidade da graza de Deus, cadanseu defendidos separadamente por declaracións papais. Defende a Agostiño e a súa doutrina sen nomealo. Outras obras compostas no período de Sixto III: sententiae (colección de 92 máximas que corren paralelos a escritos de Agostiño) e epigrammata (compilación de 106 epigramas de florilegium) – ambos concibidas coma libros de texto para os fieis cristiáns discutindo as doutrinas da encarnación e da graza. As florilexia mostran influencia monástica, urxindo ao lector a ser paciente na adversidade, acompañándose da virtude e intentando constantemente alcanzar a perfección. liber contra collatorem, opinión final de Próspero no problema da necesidade da graza, escrito en resposta á conferencia XIII das colationes de Xoan Casiano. carmen de providentia Divina, no que o problema da providencia se discute no contexto da creación do mundo por Deus e en relación á invasión da Gallia por vándalos e godos.

comezo da construción de Chichén Itzá.

morre Xoán Casiano. Tamén o historiador Philostorxio.

432

Próspero de Aquitania

Aetius e Valerius, cónsules.

Teodosio II cede e permite oficialmente que Cirilo volva ocupar o seu cargo.

xaneiro-febreiro: desátanse as tensións entre Aetius e Placidia. O xeral é destituído das súas funcións, que pasan a mans de Bonifacio.

marzo, 15: Celestino I aproba a substitución de Nestorio por Maximiano.

Próspero de Aquitania publica de gratia dei et libero arbitrio contra a collatio de Xoán Casiano. Induce a que Celestino I publique epistola ad episcopos gallorum contra algúns membros da igrexa gala. Próspero e Hilario (non o bispo de Arelate) mantiveran correspondencia con Agostiño sen chegar a coñecelo persoalmente: o seu entusiasmo por el lévao a resumir o comentario sobre os salmos e compilar fragmentos de obras; tamén compón epigramas (106) cos dicta teolóxicos.

xullo, 27: morre Celestino I.

xullo, 31: elección de Sixto III (Xystus) para suceder a Celestino I.

segundo Baronius e Platina, Sixto foi acusado de deitarse cunha virxe pero foi absolto nun concilio presidido por Valentiniano III, quen seica dixo “porque o xuíz de todos non debería ser xulgado por ninguén.”

outono: Aetius presenta batalla en Ariminium pero é derrotado; porén, Bonifacio morre tres días despois da batalla a causa das feridas recibidas en combate e é substituído por Sebastianus (xenro de Bonifacio) coma magister peditum. A loita de poder queda unha vez máis aberta. Sebastianus planea un atentado contra Aetius, refuxiado en Roma, pero fracasa e este ten que fuxir cara Dalmacia e Pannonia, buscando enrolar máis mercenarios hunos.

conságrase a igrexa a Sabina en Roma.

Ruga unifica os continxentes hunos nas planicies panonias.

suposto inicio da evanxelización de Hibernia por Patricio, un britano discípulo de Xermanus. Os progresos deberon ser lentos, creando pequenas comunidades que foron progresando no medio do paganismo celta.

431

representación das sesións do
Concilio de Éfeso

Bassus e Antiochus, cónsules.

Flavius Aetius loita en Rhaetia e Noricum. Hai testemuña da súa presenza en Vindelicia (Augsburg), restablecendo o control romano na liña do Danubio.

Aetius empurra os francos salios alén do Somme. Chlodius asina un tratado de paz e convértese en foederati do imperio.

marzo, 11: K’uk‘ B’ahlam I comeza o seu reinado en Palenque..

fame en Constantinopla: os ánimos están tan exaltados que o propio Teodosio II recibe pedradas nunha revolta popular.

xuño, 7 (ata xullo, 31) concilio de Éfeso, convocado por Teodosio II e presidido polo comes Candidiano, representante imperial: Cirilo de Alexandría, inda que Candidiano insiste en esperar para esperar a chegada de Xoán de Antioquía, probable apoio de Nestorio, abre as sesións. Nestorio boicotea o sínodo.

xuño, 22: Nestorio é condenado en ausencia. Cando chega Xoán propón outro sínodo que se celebra baixo a presidencia de Candidiano e que condena tanto a Cirilo coma ao seu aliado Memnon de Éfeso. Pulcheria apoia a Cirilo.

xullo, 11: chegan os legados de Roma e declaran válida a primeira decisión, cun amplo respaldo; porén, a arrogancia de Cirilo ao desprezar a decisión adoptada polo segundo sínodo, coa asistencia do representante imperial, provocan que Teodosio II o depoña oficialmente, feito que Cirilo non acepta e ignora.

coma consecuencia do concilio de Éfeso moitos nestorianos refúxianse en Persia e non recoñecen a autoridade de Constantinopla

xullo-agosto: logo de 14 meses de asedio, vencida por fame e enfermidades, os vándalos entran en Hippo Regius. Unha flota comandada polo magister militum oriental Aspar desembarca en Africa para apoiar a Bonifacio. Porén, os romanos son duramente derrotados e retíranse a Carthago. Flavio Marciano, futuro emperador, é capturado durante os combates e negóciase un tratado de paz que mantén a autoridade imperial en Carthago. Bonifacio é chamado por Gala Placidia, que precisa apoio contra Aetius.

unha lei regula a extensión que podía reclamar un santuario eclesiástico: ía alén da propia igrexa e incluía “as primeiras portas logo dos lugares públicos”. Isto confirmaría que, por exemplo en referencia a Xerusalem, o recinto debe ser visto como un complexo único sen distinción dos diferentes tipos de edificios: casas, xardín, pórticos, baños, … - os requisitos dun viaxeiro mediterráneo; proveer isto era unha obriga do bispo, e debeu influír no carácter dos edificios incluídos en complexos con afluencia de visitantes ou peregrinos.

unha flota procedente do reino de Shampa ataca o sur de China.

morre Paulino de Nola, que nacera nunha familia aristócrata de Aquitania.

outubro, 25: Maximiano, novo patriarca de Constantinopla, logo da defenestración de Nestorio e o rexeitamento das súas teses. Nestorio é exiliado ao seu mosteiro de Euprepios, próximo a Antioquía.

outubro, 30: Cirilo é recibido en Alexandría coma un heroe pola súa participación en Efeso. A cidade considérase capital da cristiandade.

Hydacio encabeza unha legación diplomática de galaico-romanos que visita a Aetius en Galia para solicitar axuda contra os suevos. O protagonismo de Hydacio, bispo, sinala unha muda de tendencia. A xerarquía eclesiástica xa ten un papel importante en representación da sociedade. Un terceiro poder que compite co estatal romano (en decadencia progresiva) e co militar xermánico (en ascenso progresivo).

ata 460 Hydacio, que mostra un especial interese pola cuestión, rexistra un enorme número de embaixadas, dende e cara Callaecia: godas, imperiais e “romanas” en xeral, para tratar asuntos cos dirixentes suevos.

este tipo de diplomacia era común na época e mantiña o funcionamento da maquinaria administrativa: existía comunicación entre as rexións do imperio e co centro imperial. Os diversos grupos de poder, suevos e godos, imperiais e provinciais, sabían máis ou menos o que facía o resto. O que cambia a respecto do pasado é que os grupos provinciais ou “bárbaros” eran agora capaces, cada vez máis, de enfrontar as autoridades imperiais. Inda que sen dúbida eran moi importantes a nivel local, non o eran tanto como para ser mencionadas na maioría das fontes históricas que no teñen chegado.

a estrutura na que as embaixadas se producen, porén, é a mesma que no pasado. Ao adaptarse a ela, tanto godos coma suevos, expresan a súa intención de vivir no imperio. As embaixadas que describe Hydacio, polo tanto, non son símbolos da decadencia da autoridade romana.

Próspero de Aquitania está en Roma para entrevistarse con Celestino I en relación ás ensinanzas de Agostiño.

instálase unha estatua do senador Virius Nicomachus Flavianus no foro Traxano en Roma. Na súa base inscríbese unha carta imperial que rehabilitaba a reputación do senador. Flavianus suicidárase logo da deposición de Euxenio, a quen apoiara (algúns afirman que fora decisivo), en 394. Como consecuencia o senador sufrira damnatio memoriae. Ao facer fincapé nalgúns aspectos da súa peripecia e ignorar outros, a inscrición representa a renegociación dun episodio comprometido do recente pasado do Senado.

Proclus, famoso filósofo neoplatónico, comeza estudos na Academia de Atenas con Plutarco de Atenas, Syrianus e Asclepixenia. Proclus era de familia aristocrática procedente de Lycia e criado en Xanthus. Seu pai, Patricius, fora un importante xurista na corte oriental. Estudou retórica, filosofía e matemáticas en Alexandría coa intención de seguir os pasos de seu pai. Antes de finalizar regresou a Constantinopla por causa da decisión de Leonas, o seu principal instrutor de atender asuntos na capital. Fíxose avogado de éxito inda que se decatou de que prefería a especulación filosófica. Por iso volveu a Alexandría para estudar Aristóteles baixo Olympiodorus o Vello e matemáticas baixo un tal Heron.

430

aparato de destilación de Zósimo de Panopolis
en Marcelin BERTHELOT Collection des anciens alchimistes grecs
(1887-1888)

Teodosio II (quen celebra os seus tricennalia) e Valentiniano III, cónsules novamente.

construción dunha igrexa consagrada a Lourenzo en Mediolanum.

un continxente huno dirixido por Octar ataca os burgundios establecidos en torno a civitas vangionum (Worms), pero son rexeitados. Octar morre o día anterior ao combate, quizás por causa dunha enchente, e os seus homes resultan aniquilados. Ruga, quen ocupara unha xefatura dual co seu irmán Octar, convértese en señor único dos hunos. Atila, sobriño seu, levaba coma refén en Ravenna dende 410.

Teo­dorico I tenta estender a influencia visigoda á costa provenzal e ameaza Arelate, sendo rexeitado por Aetius, quen tamén en Gallia emprende operacións contra a bacauda.

Zósimo de Panopolis usa por primeira vez o termo ‘química’. Mellora a destilación e varios procesos metalúrxicos.

maio: Flavius Felix (partidario de Gala Placidia), a súa dona e un diácono son arrestados pola milicia durante un motín, instigado (ou non?) por Aetius, en Ravenna. Son executados e Aetius nomeado magister peditum.

Aetius semella ter conseguido os seus obxectivos; porén, en Ravenna non ten apoios sólidos e debía responder pola morte de Felix; tamén se lembraba a súa asociación con Xoán primacerius e Castinus. Só a delicadísima situación en Africa favorece temporalmente os seus intereses.

xuño: Gaiserico inicia o asedio de Hippo Regius, defendida por Bonifacio. A cidade resistirá de momento grazas ás subministracións por mar e a colaboración de Constantinopla. Carthago e Citra tamén resisten.

Cirilo de Alexandría escribe contra as “blasfemias” de Nestorio e envía cartas a Teodosio II, Pulcheria e as outras irmás do emperador. Tamén a Celestino I.

agosto, 10: Celestino I lidera un sínodo en Roma que rexeita as doutrinas de Nestorio como heréticas: ínstaselle a rectificar en dez días baixo pena de excomuñón e autorízase a Cirilo a comunicarllo por escrito.

agosto, 18: Agostiño (76 anos) morre en Hippo Regius, durante o sitio vándalo.

Feng Ba abdica coma emperador de Yan, un estado que compite polo poder en China. Sucédeo seu irmán Feng Hong.

novembro, 19: Cirilo convoca un sínodo en Alexandría e condena 12 ‘doutrinas’ nestorianas e comunícallo por escrito ao propio Nestorio; tamén, á cabeza dun forte movemento popular, forza a convocatoria dun concilio en Éfeso.

Pedro o Ibero funda un mosteiro próximo a Belem.

Capreolus, bispo de Carthago. Deixou un epistolario fundamentalmente doutrinario, froito das controversias orixinadas polas correntes teolóxicas situadas á marxe da doutrina proposta polas xerarquías. Hai unha epístola remitida a el por Vital e Constancio, monxes hispanos, consultándolles sobre o nestorianismo, profesado por algunhas xentes en Hispania. Na contestación Capreolus rexeita os principios desta corrente, á vez que informa da celebración dun synodum sacerdotum en Oriente (Éfeso) e ordénalles que corrixan aos que incorran neste erro.

o arianismo ten presenza en Hispania pola entrada dos continxentes xermánicos, pero non se estende demasiado entre a poboación hispanorromana. Só se teñen noticias de movementos priscilianistas ou algún maniqueo en Callaecia.

dende Oriente parten moitas expedicións comerciais cara Occidente, onde se establecen colonias orientais. isto é o vehículo de transmisión das máis diversas influencias, materiais e espirituais, tamén principios relixiosos. A área peninsular onde se estableceron os contactos con teorías nestorianas serían Levante ou Baetica.

Vital e Constancio serían monxes: a cita de pasaxes da Biblia evidencia a súa cultura teolóxica adquirida nun dos mosteiros hispanos nunha época con escaso nivel cultural entre a maioría de leigos e cregos, incluso estes últimos en materia doutrinal.

a campaña da xerarquía africana contra os heréticos estaba agora nunha nova etapa: a loita contra maniqueismo e donatismo de Agostiño deixaba paso á establecida contra pelaxianismo e nestorianismo –en conxunción con Roma–, loita apoiada por Capreolus na súa carta efesina aos bispos convocados: apréciase a pouca preocupación polo nestorianismo e a gran preocupación polo pelaxianismo, moito máis estendido en occidente.

Capreolo está preocupado por defender a doutrina tradicional e non por intrigas e intereses persoais, formado a carón de Agostiño, quen segue a ser referente en materia eclesiástica ou doutrinal.

en Hispania, logo da marcha dos vándalos, só están os suevos como forza bélica de certa entidade, sen que se poida en­contrar más resistencia a estes que a ofrecida localmente polos pro­pios provinciais hispanorromanos.

ata mediados dos corenta, Ravenna ten gravísimos problemas que lle impiden intervir novamente en Hispania. Os suevos tentan estender a súa influencia levando a cabo sacos e pillaxes noutras provincias fóra de Callaecia. O éxito fai que os distintos grupos e clientelas se unan baixo o liderado dos reis. Porén, os suevos non conseguen dominio territorial propiamente dito. Este só se acadou en certas zonas de Callaecia, sobre todo en torno a Bracara (principal zona de asentamento suevo) e nalgúns centros urbanos de certa importancia, onde habería guarnicións militares. Por iso subsistiron numerosos illotes e amplas zonas practicamente independentes de todo control e dominadas pola aristocracia local.

un factor a ter en conta é a desfavorable relación numérica dos suevos a respecto da poboación; todo é hipotético pero E. A. Thomson fala dunhas 20000 persoas de orixe sueva, non máis do 3% do total da Callaecia, que no s. ii superaba as 700000 persoas. Por outra banda, a orografía facilita a defensa local da poboación e fai difícil unha boa centralización. Por último, o continxente suevo tampouco era heteroxéneo dende o punto de vista étnico.

os francos, dirigidos por Chlodion, levaban anos pasando o Renus, ata que se asentan definitivamente no norte de Gallia.

nace en Lugdunum Sidonius Apollinaris, que vivirá e escribirá acontecementos chave no desmembramento da pars occidentis. Tanto pai coma avó foran praefectus praetorio Galliarum, a máis alta maxistratura en Gallia. Educouse no propio Lugdunum e en Arelate: gramática e retórica, poesía e mitoloxía, baixo o sistema fixado por Quintiliano. É discutible se posuía coñecementos de grego.

Turonium (Callaecia) sofre o ataque vándalo: “Vandali navibus Turonio in litore Gallaeciae repente aduecti familias capiunt plurimorum”, segundo Hydacio.

Próspero escribe un poema dunhas 1000 liñas adversus ingratos no que ataca aos pelaxianos: dogma quod … pestifero vomuit coluber sermone britannus. Despois da morte de Agostiño escribiu tres series de obras na súa defensa, especialmente en contra de Vicente de Leríns (pro augustino responsiones).

morre Nilo de Ancira, discípulo de Xoán Crisóstomo en Constantinopla e autor de tratados ascéticos para os seus monxes e máis de 1000 cartas a superiores, amigos e fregueses. Nunha carta describe as características ideais da decoración das igrexas da época: o bispo Olimpiodoro pediralle consello sobre a decoración dunha igrexa con imaxes de santos, escenas de caza, paxaros e animais; Nilo condenou as escenas de caza e da fauna por “frívola e impropia dunha viril anima cristiá” e suxestionou escenas do Testamento pintadas pola man dun artista de talento para que “serviran a xeito de libros para os ignorantes, ensinándolles a historia bíblica e gravando na súa memoria o relato das mercés divinas”.

Budagosa introduce en Ceilán, dende India, o budismo theravada (aprox.).

429

moeda coa efixie de Bonifacio

Florentius e Dionysius, cónsules.

xaneiro: Eusebius, xurista, protesta formalmente contra Nestorio en nome dos católicos.

marzo, 25: durante a celebración da anunciación, Proclo, bispo de Cyzicus, predica que María é theotokos, en contra de Nestorio.

Heremigario, líder suevo, ataca os vándalos mentres embarcan para cruzar cara Africa pero é derrotado. Heremigario é lanzado polo seu cabalo oo Guadiana e morre afogado (segundo Hydacio, en castigo por ter violado o sepulcro da mártir Eulalia).

maio: Gaiserico e os vándalos (asdingos principalmente, máis restos de silingos e alanos) chegan a Africa, o gran celeiro da pars occidentis. Estímase que son arredor de 15.000 guerreiros e as súas familias e dependentes; quizás 80.000 persoas. A poboación de Africa cífrase en 8.000.000 aproximadamente.

as embarcacións vándalas acosan as rutas comerciais de gran e aceite.

Gaiserico desembarca en Tingitana, e avanza cara o leste, causando devastación en Caesariensis, Sitifensis e Numidia. De ser certo que pactara con Bonifacio, non cumpre o estipulado e obriga as forzas de Bonifacio (reconciliado agora con Gala Placidia) a retroceder ata Hippo Regius. Ao seu paso destrúe igrexas e confisca bens bereberes. Conta coa adhesión de moitos campesiños mauretanos e os sectores donatistas e demais “herexes” reprimidos pola xerarquía encabezada por Agostiño.

Teodosio II forma unha comisión co encargo de elaborar un código xurídico.

os fondos recadados pola comunidade xudía para financiar escolas teñen que ser devoltos ao fisco público.

Xoán I, patriarca de Antioquía.

o templo de Athenea na acrópole de Atenas é saqueado e os pagáns da cidade severamente reprimidos.

os anglosaxóns atacan Manchester.

Aetius opera contra os iuthungos en Raetia e Noricum. Chamado a Ravenna, concédenselle honores para telo controlado ante o seu aumento de poder e prestixio.

Florus, Xulián e outros refuxiados pelaxianos chegan a Constantinopla.

Xermanus de Auxerre e Lupus de Troyes visitan Britannia por decisión dos bispos de Gallia e por desexo de Celestino I tentan loitar contra o pelaxianismo.

Hilarius sucede ao seu parente Honoratus coma bispo de Arelate.

agosto, 26: un tremor de terra sacude de Roma. O Coliseo resulta afectado. O praefectus urbis Anicio Acilio Glabrion Fauso (425-437) comeza a restauración que terminará en 438 o seu sucesor Flavio Paulo, con quen se reinicia a actividade.

Próspero de Aquitania (nado c. 390 en Aquitania) mantiña correspondencia con Agostiño dende Massilia, onde semella que fora educado. Era leigo pero participou nas controversias relixiosas da época, defendendo a ortodoxia: de vocatione omnium gentium trata o tema da chamada aos xentís á luz da doutrina da graza de Agostiño.

428

moeda vándala acuñada durante Gaiserico

Flavius Felix e Flavius Taurus, cónsules. Consérvase unha peza dos dípticos consulares de Felix.

Bahram V conquista a Armenia persa e depón a Artaxias IV (fin da dinastía Arshakuni): o territorio convértese nunha simple provincia do imperio sasánida.

os vándalos volven controlar Hispalis (xa o fixeran en 425). A importancia da igrexa explica os frecuentes ataques que sofren as súas posesións (Hydacio menciona o ataque en Hispalis). Gunderico (49 anos) morre en Hispalis e sucédeo Gaiserico, medio-irmán, ao fronte de vándalos e alanos. Un exército romano ataca os vándalos pero é derrotado.

salvo en Callaecia e Baetica non semella haber presenza bárbara. Incluso en Baetica os vándalos non reteñen o control das cidades logo de saquealas, e en Callaecia é probable que os romanos seguen dominando moitas posicións.

Chlodius, (fillo de Pharamond?), caudillo dos francos salios. Invade Gallia e derrota un exército romano en torno a Cambrai. Estende a súa autoridade ata o Somme e fai de Tournai a súa residencia. Recibe o recoñecemento de Valentiniano III.

abril, 10: Nestorio (de orixe siria), patriarca de Constantinopla. Predica unha nova doutrina (nestorianismo) que distingue as naturezas humana e divina de Xesús.

salvo os arianos (cada vez máis illados), xa non se dúbida que Cristo tiña tanto unha natureza divina coma unha natureza humana. Sen embargo, Nestorio pensou como se relacionaban entre si ambas naturezas. Concluíu que eran independentes, de xeito que María era nai da parte humana de Xesús, pero non da parte divina. Así, Cristo era un ser humano no que enraizara unha natureza divina, da cal era instrumento.

estas teorías non gustan a Pulcheria, que atopa apoio en Cirilo, patriarca de Alexandría (calquera motivo era bo para contradicir o Patriarca de Constantinopla, especialmente se se contaba co apoio do emperador). Cirilo consegue que Celestino I lle autorice a depor a Nestorio da sede patriarcal. A demora de Cirilo en cumprir o autorizado por Roma, facilita as manobras de Nestorio, que impulsa a Teodosio II a convocar os bispos de oriente a un concilio en Éfeso.

Xoán sucede a Theodotus coma patriarca de Antioquía, e apoia a Nestorio.

Euthymius o grande funda un mosteiro en Palestina, próximo ao Mar Morto.

Bonifacio busca o apoio vándalo para defenderse contra Ravenna.

Vortigern busca apoio de mercenarios saxóns para consolidar a súa autoridade en Britannia (historia brittonum): probablemente se asentan en Kent para loitar contra pictos e escotos alén do muro de Adriano.

outubro, 26: Venus oculta Xúpiter.

novembro, 22: prédica de Anastios, capelán de Nestorio, que nega a María a condición de theotokos (nai de deus); só sería christotokos (nai de Cristo).

Agostiño defende publicamente a ortodoxia en contra do arianismo, defendido por Maximino.

Aetius vence un grupo de francos ripuarios, obrigándoo a volver cruzar o Rhin.