457

moedas coa efixie de Maioriano

Constantinus e Rufus, cónsules.

xaneiro, 26: en Constantinopla morre Marciano (65 anos) afectado de  gangrena nos pés.

febreiro, 7: Aspar é o home forte pero é ariano e isto exclúeo do trono. Busca un católico para o trono e decídese por un xeral (tribuno mattiarii) que adopta o nome de León I.

por primeira vez o bispo coroa o emperador, iniciando así unha tradición secular. Primeiro foi Senado, logo o exército e agora a igrexa. Aséntase unha idea esbozada por Constantino I: os emperadores son por graza de Deus. León I aumenta as atribucións do patriarca.

febreiro, 18: León I confirma a Ricimer como patricius et magister militum e a Maioriano coma magister militum coa posible intención de ser o único emperador. Sen embargo, Ricimer aumenta paulatinamente o seu poder ata dominar no oeste. Tampouco pode asumir a púrpura e ten dúas opcións: disolver a corte occidental e gobernar como dux do emperador en Constantinopla ou instalar unha figura decorativa. Opta, sempre que pode, pola segunda. O  seu control chega ata o punto de inscribir o seu nome en moedas xunto ao do emperador.

Maioriano ordena ao comes Burco que derrote aos alamáns (900 en número) que operaban na zona do lago Maggiore.

en Callaecia Maldra derrota os seus rivais pero Teodorico II envía un exército contra el: apoia a outro rival godo. Os godos aprópianse de máis territorios en Hispania e Teodorico II reparte terras. Maldra logra algunha vitoria en operacións a pequena escala.

en Lugdunum prodúcese a coniuratio Marcelliniana, que resulta desarticulada. Pode ser referida a Marcelino, ou a un grupo de persoas persuadidas das súas dotes de mando que desexan que se converta en emperador. A caída de Avitus causara gran conmoción en Gallia. O máis probable é que o xefe da revolta se chamara Marcellus e buscara apoios nos burgundos. Quizás se aproximaron a Marcelino, quizás este participou; se o fixo retirouse a tempo de evitar represalias.

primavera: en Xudea Sabas é recibido por Euthymius, que o envía coma novicio ao mosteiro de Theoctistus.

Maioriano traballa para conseguir apoios. Ten que contar con Ricimer, que compromete o apoio das súas forzas.

marzo, 29: en Alexandría prodúcense disturbios nos que o pobo, instigado polos monofisitas, protesta contra o patriarca Proterius, que acaba morrendo e sendo sucedido por Timotheus Aelurus.

abril: chegan novas a Emerita Augusta do acontecido en Gallia e Teodorico II decide marchar de volta a Tolosa, probablemente para non perder influencia no novo contexto. Deixa atrás continxentes militares para protexer os asentamentos e apoderarse das prazas da Meseta superior. Son saqueadas Astorga, Palencia e o castrum de Coianza (Valencia de Don Xoán), entre outras. O botín tería sido un tremendo alicerce para as tropas. A misión do exército godo é, sen embargo, explicitamente someter os restos de suevos rebeldes e acabar coa violencia espallada pola provincia.

os hispanos padecen a mans do exército godo pero ese padecemento trae a restauración da autoridade imperial. A acción goda en Callaecia vese coma excepcionalmente brutal, pero a violencia de soldados contra civís nin é nova nin específica dos godos por ser bárbaros; os destacamentos romanos tamén se impuxeran moitas veces aos provincias de xeito violento.

certos notables locais comezan a competir coas forzas suevas e cos representantes godos, que mantiñan a paz en nome do goberno imperial. Para Avitus, Teodorico II fora o que Sidonio lle chamará con posterioridade: romanae columen salusque gentis.

abril, 1: Maioriano é proclamado emperador polo exército occidental.

Victorius de Aquitania, paisano de Próspero, tamén traballando en Roma, elabora un cursus paschalis baseado na lista consular da Chronica de Próspero. Este documento foi continuado logo por outros autores, que foron facendo engadidos.

Victorius tamén é autor dunha táboa de multiplicar de 98 columnas que daba o producto (en números romanos) de todos os números entre dúas e cincuenta veces. Constaba de filas, “unha listaxe de números dende mil, diminuíndo de cen en cen ata cen, e logo diminuíndo de dez en dez ata dez, e logo unidade en unidade ata un, e logo as fraccións ata 1/144”.

persecucións contra os pagáns: son executados, entre outros, o médico Xacobe e o filósofo Xesio; tortúrase e encadéase a Severiano, Herestios, Zosimo, Isidoro e outros. O predicador cristián Conon e os seus seguidores exterminan os últimos pagáns da illa de Imbros, no NE do Exeo. En Chipre exterminan os últimos adoradores de Zeus Lavranio.

verán: Elías e Martyrius, monxes veteranos, chegan de Nitria, Exipto. Alóxanse no mosteiro de Euthymius durante un tempo, e logo fundan os seus: Elías dous coenobia próximos a Jericho, e Martyrius un dos maiores e máis fermosos do deserto de Xudea. Os dous son parte dunha vaga de relixiosos que están a chegar ao lugar, unha vaga favorecida non só polo renome de Euthymius, senón polo entendemento entre el e Xuvenal, novo bispo de Xerusalem, a diferenza da situación en Exipto, con disturbios frecuentes.

Euthymius é o líder indiscutido do movemento monástico do deserto de Xudea. Este feito canalízase na rede de mosteiros e edificios rituais que rodeaba o seu mosteiro. Entre estes está o de Theoctistus, a igrexa do campamento sarraceno (parembole), a torre de Eudocia no cumio de Jebel Muntar e outra igrexa en honor de Pedro construída na calzada dende Xerusalem a Jericho. Ademais, construiríanse máis mosteiros por obra de discípulos seus, coma os xa mencionados e o de Gabriel, ao NO de Mishor Adummim.

segundo a Crónica Anglo-saxona, 4000 britanos morren en Crecganford nunha batalla contra Hengest e o seu fillo Oisc de Kent.

morre Yazdegerd II; sucédeo o seu fillo Hormizdas III como rei dos sasánidas. Decide protexer os nestorianos, pois comprende que uns herexes perseguidos polos romanos serán súbditos fieis. Paulatinamente, os cristiáns persas e armenios adoptan o nestorianismo. Contra el rebélase dende Sistan o seu irmán maior Peroz I.

logo da morte de Meroveo, Childerico I, probablemente fillo seu, é rei dos francos salios. Aegidius contén os seus intentos de expansión no norte de Gallia e opera contra el na beira esquerda do Rhin, na zona de Colonia. Childerico I aséntase en Tournai.

Teodorico II envía un exército á Baetica; Sabinus, o bispo relegado vinte anos atrás polos suevos, volve a Hispalis e retoma a posesión da sé.

decembro, 28: logo de meses sen emperador Maioriano é nomeado augustus en Ravenna no campo ad Columellas. Unha situación explicable polo desexo de León I de seguir exercendo autoridade sobre o oeste e polas poucas gañas de Ricimer de someterse a un augustus. Ravenna ten control efectivo só sobre Italia, Dalmatia e territorios no norte de Gallia.

novella 1 de Maioriano: Erid apud nos cum parente patrioque nostro Ricimere rei militaris pervigil cura. Romani orbis statum, quem communibus excubiis et ab externo hoste et a domestica clade liberavimus, propitia divinitate servemus. Exprésase que ambos personaxes exercerán responsabilidades militares.

Nepociano e o novo magister militum per Gallias Aegidius reciben tamén importantes responsabilidades militares.

Sidonio acepta a autoridade de Maioriano e incluso o recibe na súa casa cando este visita Lugdunum, incluso recita un panexírico na súa honra. Recibe o título de comes.

Skandagupta vence os hephtalitas e preserva o reino Gupta unha vez máis.

Maioriano reclama a súa autoridade sobre Hispania. O control da diocese exérceno agora tropas godas. Neste asunto Maioriano está forzado a entenderse con Teodorico II, que inda non o recoñece. Quizás as súas intencións son incrementar os territorios en Gallia baixo o seu control directo, quizás simplemente exprese resentimento ao non ser considerada a súa opinión como fora no caso de Avitus.

456

representación de Reckiario

Avitus, cónsul sen colega en oriente.

xaneiro, 1: en Roma Avitus accede ao consulado nunha cerimonia onde Sidonio le un panexírico na súa honra composto para a ocasión. A cambio Avitus ordena erixirlle unha estatua de bronce no forum Traianum.

Avitus busca recoñecemento oficial por parte de Marciano, pero non chega.

en Carthaginensis os suevos reinician as súas incursións. Reckiario insiste en non recoñecer a autoridade de Avitus.

importantes reparacións no encoro de Ma’rib (Yemen) segundo unha inscrición.

os vándalos atacan Córcega e Cerdeña. Marciano tenta que cesen estes ataques enviando unha embaixada a Carthago.

Avitus nomea magister militum a Ricimer (por detrás de Remistus), que recruta un exército e unha flota con mercenarios xermanos. Coa flota derrota os vándalos nas proximidades de Córcega. Tamén os derrota en terra en Agrigentum (Sicilia).

o éxito fortalece a Ricimer; el e Maioriano, comes domesticorum, deciden tomar a iniciativa. É dubidoso se actúan conxuntamente porque comparten intereses ou porque comparten ambicións. Quizás entenden que precisan apoiarse mutuamente en contra de Avitus, inda que só coxunturalmente.

a pesar das repetidas protestas de dúas embaixadas conxuntas de Avitus e Teodorico II, Reckiario estende as súas accións tamén por dúas veces consecutivas á propia Tarraconensis.

Ricimer vese impotente para frear novos ataques vándalos; esta vez na propia península, onde atacan e destrúen Capua.

tropas romanas reprimen disturbios en Armenia.

en Roma a situación de Avitus é cada vez máis feble. Non conta co apoio da aristocracia italiana nin tampouco do pobo. Cúlpaselle da carencia de alimentos e de incapacidade de frear os ataques vándalos. A decisión imperial de pagar as súas tropas godas co bronce tirado de edificios e estatuas públicas tampouco axuda. Prodúcense disturbios, atizados por algúns senadores. Vese forzado a prescindir de tropas galas e os seus bucellarii godos, que son licenciados e deben volver a Gallia, deixándoo máis desprotexido.

Ricimer e Maioriano son autorizados polo Senado a emprender accións militares contra o propio emperador.

Patricio abandona Britannia cara Hibernia para estender o catolicismo.

os anglo-saxóns convocan os britanos en Stonehenge para negociar unha paz pero atácanos e masacran a case todos os asistentes.

ás costas de Callaecia (quizás zona luguesa) chegan sete naves. Delas baixan 400 homes con armas lixeiras que se enfrontan a un grupo de homes do país que lles sae ao paso, ponos en fuga, morrendo unicamente dous dos atacantes, que se retiran aos seus barcos, fuxindo e saqueando as costas de Cantabria e Vardulia de camiño de regreso a Gallia. Quizás é un dos ataques periódicos dos herulos contra a costa atlántica entre 450 e 460; quizás un ataque godo deliberado, ordenado por Teodorico II para sementar o pánico na retagarda de Reckiario.

os burgundios inician acción fóra de Sapaudia.

prodúcese o “latrocinio de Braga”, una acción da bacauda (Hyd., Chron., 179: in conuentu parte Bracarensis, latrocinantum depraedatio perpetratur); a bacauda estende accións ata Callaecia logo das matanzas de Frederico en 454 ex auctoritate romana.

barcos cargados de produtos orientais chegan a Hispalis e os mercadores difunden a noticia da vitoria de Marciano sobre os lazas. As rutas entre occidente e Constantinopla seguen abertas, e desempeñan un papel prioritario na transmisión de información. Ao parecer tamén seguen abertas as rutas dende os portos orientais a Britannia, atravesando as columnas de Hércules. O autor da biografía do patriarca de Alexandría Xoan III o esmoleiro (610-619) describe a chegada dun barco desta cidade ás costas británicas a comezo da segunda década do século VII. Os comerciantes bizantinos que se dirixen ao Atlántico, van na procura de estaño, que intercambian por grao exipcio.

Ricimer ataca a Remistus en Ravenna. Este foxe cara Classis e é asasinado no pazo.

setembro: Teodorico encabeza un exército baixo as aguias de Avitus cara Hispania seguindo as vías dende Burdigalia a Asturica. No exército habería continxentes burgundios, segundo Jordanes. A expedición pretende principalmente quebrar substancialmente o poder suevo.

setembro: Avitus foxe a Arelate. Tenda pedir axuda a Teodorico pero este xa está de cara a Hispania e volve a Italia coas forzas que pode reunir en Gallia.

masacre de monxes monofisitas de Nablus a causa dos samaritanos por encargo do patriarca de Xerusalem.

setembro, 7: tremor de terra en Savaria (antiga Szombathely, no estremo oeste de Hungria) que destrúe a cidade.

despois da morte de Quodvultdeus en Neapolis, onde estaba exiliado, Gaiserico non permite que se nomee a ninguén como novo bispo de Carthago.

outubro, 5: batalla do río Urbicus, próximo a Asturica (doce millas). Teodorico e Reckiario enfrontan as súas forzas. As suevas son desbordadas e moitos foxen do campo de batalla, incluído Reckiario, que está ferido: Mox Hispanias rex Gothorum Theodoricus cum ingenti exercitio suo et cum uoluntate et ordinatione Auiti imperatoris ingreditur: cui cum multitudine Suevorum rex Richiarius occurens duodecimo de Asturecensi urbe miliario ad fluuium nominee Vrbicum III non. Octubris, die VI feria, inito mox certamine superantur. Caesis suorum agminibus, aliquantis captis plurimisque fugatis ipse ad extremas sedes Gallaciae plagatus uix euadit ac profugus). Pero Teodorico non se conforma e semella intención de eliminar significativamente o poder suevo. Diríxese ao corazón dos asentamentos suevos.

posible establecemento do limes visigodo: unha serie de prazas fortes ou campamentos fortificados (castella e castra), unha segunda liña de cidades importantes ben fortificadas e a miúdo lugares onde se acuña moeda e, finalmente, unha gran vía de comunicación estratexicamente organizada arredor destes puntos fortificados.

outubro, 17/18: Avitus é derrotado nunha sanguenta batalla en Placentia. É capturado e perdóaselle a vida e resulta ordenado bispo da cidade. Sen embargo, non se sinte seguro e decide fuxir cara Gallia. Morre no camiño (uns din que asasinado, outros de fame).

semella que a deposición de Avitus non foi mal vista por Constantinopla. Ricimer, a diferenza de outros, non é patricius por obra dun emperador occidental a quen debera o ascenso e a quen estivera ligado. Recibe o rango de León I, pero logo de recibilo, consérvao durante os réximes de varios emperadores occidentais sucesivos. No seu caso o rango de patricius adquire unha condición independente.

igualmente, desdeñará o rango de consul (só un ano, 459). O consulado representa vincularse ao réxime. O segundo e terceiro consulado eran prerrogativa da familia real. Para Ricimer isto xa carece de significado. Igual que logo Odoacro e Teodorico o grande, que nunca foron cónsules.

outubro, 28: Teodorico segue a vía Nova (Astorga-Bierzo-Xurés) e chega a Bracara, que non se pode defender e é saqueada: Theuderico rege cum exercito ad Bracaram extremam ciuitatem Gallecia pertendente V kal. Nouembris, die domenico, etsi incruenta, fit tamen satis maesta et lacrimabilis eiusdem direptio ciuitatis. Profánanse basílicas, destrúense altares, secuéstranse as virxes de Deus e os cregos resultan espidos (róubanlles a súa roupa de culto, quizá vinganza polo apoio de Reckiario ao catolicismo). Permanece na cidade varios meses, quizás utilizándoa como base dende a que ir atallando a resistencia sueva en Callaecia.

novembro/decembro: capturan a Reckiario en Portus Cale, trasládano a Bracara e axustízano alí en decembro: Rechiarius ad locum qui Portum Cale appellatur profugus regi Theuderico captious adducitur – Occiso Rechiario mense Decembri. Para Hydacio, isto supón a fin do reino suevo: regnum destructum et finitum est Suevorum. Quizás Teodorico non se sente tan dono da situación.

Aegidius, magister militum no norte de Gallia.

finais de ano: Teodorico nomea a un tal Axiulfo goberna­dor do reino suevo e entra en Lusitania, onde Emerita tamén fora base real sueva. Considera saquear tamén esta cidade, debido á súa resistencia. Finalmente non o fai e instala alí un campamento de inverno. Segundo Isidoro (Historia de regibus gothorum, vandalorum, sueborum) fronte aos muros de Mérida, retírase sen saquearla, ante un prodixio que o aterroriza con horribles visións e que piadosamente se atribúe a Eulalia, protectora da cidade.

no entanto, Callaecia sofre as secuelas inevitables da guerra e os axustes de poder: un aumento de bandidos e a reorganización a pequena escala dos suevos sobreviventes.

Teodorico cumpre a súa misión cum uoluntate et ordinatione Auiti imperatoris: destrúe o reino suevo e reintegra as provincias ao control romano. A capital diocesana volve a control imperial en moitos anos.

morre Anko logo de dez anos no trono. É asasinado por Mayowa no Okimi en represalia pola morte de seu pai. Yuryako, irmán e Anko, é o novo emperador de Xapón.

453

representación da morte de Atila
www.portalmibax.com

Opilio e Vincomalus, cónsules.

marzo: Atila, que xa planifica reiniciar ataques contra a pars orientis, engade unha esposa (Ildico, goda) a su harén e, tras os festexos, morre en circunstancias misteriosas. A versión que nos chega é que morre a causa dunha hemorraxia nasal, afogado; ten aproximadamente 47 anos. Tal vez Aetius logrou introducir un traidor no seu círculo íntimo. Ao parecer é soterrado usando o mesmo ritual que Alarico.

o sucesor no mando huno é Ellac pero comezan as disensións inmediatamente, probablemente baixo instigación romana. Dengizich e Ernakh, os outros fillos tamén fundan estados ao norte do mar Negro.

Valamiro convértese no líder dos godos asentados en Pannonia.

Aetius síntese en disposición de forzar o seu acceso á púrpura imperial. Consegue o beneplácito de Valentiniano III ao enlace entre a Placidia, a filla máis nova, e o seu fillo Gaudencio. Valentiniano non ten fillos varóns e a sucesión está aberta.

xullo: morre Pulcheria por causas naturais aos 54 anos. Marciano reina en solitario. Aspar, magister militum, volve ser a máxima influencia.

en Palestina, os monxes rebélanse pero Marciano envía un exército para sometelos. Teodosio é deposto en Xerusalem e Juvenal é expulsado.

Turismundo segue unha política expansiva pero sofre unha derrota ao tratar de entrar en Arelate. Tonantius Ferreolus, pretorio do prefecto para Gallia dirixe aos romanos.

Antemius casa con Marcia Euphemia, filla do emperador, e é elevado ao rango de comes. É enviado ao limes no Danubio para refacer as defensas.

nova revolta bacauda en Tarraconensis, severamente reprimida pola aristocracia local.

unha embaixada romana chega a Callaecia; comanda o comes Hispaniarum Mansueto, que quizás negocia cos suevos para que non se produzan novas incursións na Tarraconensis, provincia que parece interesar enorme­mente ao Imperio.

Anko convértese no 20. soberano dun Xapón unificado. Sucede a Ingyo. O irmán maior do novo emperador, Hinashi, suicídase logo de ser acusado de incesto coa súa irmá Karu no Oiratsume (Nihon Shoki).

continxentes vascos penetran en Novempopulania.

outubro, 4: concilio de Angers.

novembro, 1: Turismundo é asasinado por Teodorico II, irmán seu.

decembro, 4: concilio de Arelate, convocado por Ravennius para tratar o conflito entre Lerins e o bispo de Frejus.

452

representación do suposto encontro entre Atila e León I
por Rafael nos Museos Vaticanos

Herculanus e Sporacius, cónsules.

xuño: Atila reorganiza o seu exército e invade Italia, onde tamén se estende unha praga. Aquileia é destruída despois dun asedio de 3 meses (os que sobreviven foxen cara as marismas e fundan o núcleo da posterior cidade de Venecia). Tamén caen Padua, Bérgamo, Brescia, Novara, Milán e Pavía.

Atila avanza cara o sur: os sacerdotes estenden a teoría de que é o “azote de Deus” e el di que por onde pasa o seu cabalo non volve medrar a herba.

Valentiniano III refúxiase en Ravenna, protexido polas murallas, mentres Atila avanza cara Roma. Marciano envía forzas militares para apoiar a Ravenna.

xuño, 11: Valentiniano III manda unha legación, na que participa León I, a negociar con Atila no seu campamento onde o río Mincio, próximo a Mantua. Atila da media volta, non ataca Roma e retorna a Pannonia.

a versión “tradicional” conta que a gala e magnificencia de León impresionan a Atila, que non teme os romanos pero si a cólera divina. Outra versión máis prosaica cita un substancioso “donativo”. O probable é que a ameaza conxunta da praga e das tropas orientais fixera que Atila considerara prudente retirarse.

en calquera caso, non hai dúbida da personalidade carismática de León e que, dun xeito ou doutro, iso inflúe nas negociacións. Este acontecemento fai medrar a súa reputación ata facer del case unha lenda viva.

os primeiros cristiáns falaban grego e ao chegar a Italia importaran o costume de chamar papas (pais en grego) aos sacerdotes. Durante o s. III o termo úsase para nomear os bispos pero agora León está deixando se ser “o papa de Roma” para converterse en “o papa” por antonomasia; e non é unha simple cuestión lingüística.

a diferenza de oriente, onde os bispos de Constantinopla e Alexandría se declaran mutuamente herexes á mínima ocasión, en occidente o Papa no ten rival. León carecía da cultura teolóxica de Ambrosio ou Agostiño, a súa doutrina era moral, pero dábanse as circunstancias para aspirar a converterse na cabeza da igrexa, e así o vai facendo. Inda así, o uso de "papa" como sinónimo de "bispo de Roma" ou cabeza da Igrexa en occidente non se consolida ata varios séculos despois.

xuño, 29: lei de Valentiniano III en Roma: o consumo de bacón na cidade é 3.628.000 libras; este alimento procedía de Lucania, cuxos bosques proporcionan alimento á gandería porcina, da que se obtén carne boa e barata. Distribúese á poboación con baixos recursos económicos durante cinco dos meses do ano. Inda que a cantidade consumida impresiona Roma xa se atopa en decadencia en termos económicos e políticos, polo tanto tamén demográficos.

componse a Chronica Gallica (non consta nome do autor): escrita xusto despois da campaña huna en Galia, e contemporánea coa italiana; témese unha repetición sen saber o resultado da situación en Italia; apréciase a gravidade da situación (numerosos grupos bárbaros estranxeiros na pars occidentis e a herexía ariana con moitos adeptos debido á súa profesión polos bárbaros); pese ao seu cristianismo apoia a memoria dos emperadores fortes militarmente, especialmente Teodosio e tamén Magno Máximo (inda sendo usurpador serviu tanto á igrexa coma ao estado).

xullo, 28: Eutychius e unha serie de partidarios son expulsados de Constantinopla.

o patriarca Juvenal retorna a Xerusalem para reinstaurar a ortodoxia pero é expulsado por monxes ‘monofisitas’ instigados pola emperatriz Eudocia; secudan a Teodosio como bispo e desafían ao emperador.

Sidonio casa coa súa curmá Papianilla (filla de Avitus), parte da dote é Avitacum. Terán catro fillos: Apollinaris e tres mulleres: Roscia, Severiana e Alcima.

Ardaburius (fillo de Aspar) combate continxentes árabes que atacan Palestina.

sínodo en Arelate sobre a organización eclesiástica. Son condenados todos os cultos pagáns a forzas da natureza (árbores, fontes, …).

decembro, 11: grávase a derradeira inscrición coñecida da escritura demótica exipcia na illa de Filae.

Nan’an Yinwang sucede a seu pai Tai Wu Di despois de que este fora asasinado polo eunuco Zong Ai. Yingwang tamén é asasinado e Ai é defenestrado e tamén asasinado nun complot organizado por un grupo de altos oficiais e funcionarios. Wen Cheng Di (12 anos) é o novo emperador Wei.

451

representación da batalla de Avarayr

Marciano e Adelfius, cónsules.

os hunos, reforzados por bastarnae, xépidos (Ardarico), herulos, ostrogodos (Theodemir), ruxios, esciros, turinxios, entre outros, avanzan polo Danubio e logo diríxense cara ao Rhin, onde desexan acabar cun primeiro obxectivo: os francos ripuarios, aliados de Aetius. Chegan a Belgica, son uns 50.000 homes de armas.

abril, 7: os hunos toman e saquean Divodurum (Metz); logo avanzan en dirección suroeste, cara o val do Loira: Estrasburgo, Worms, Mogontiacum, Treverorum, Colonia, Reims, Tournai, Amiens e Beauvais, todas destruídas.

Eudocia, filla de Valentiniano III, casa con Hunerico en Ravenna. O compromiso serve para apuntalar a alianza entre o imperio e os vándalos.

maio, 26: batalla nas chairas de Avarayr: 66.000 armenios defenden a súa fe e independencia contra os persas e a súa escollida tropa de “inmortais” sobre elefantes; ven minguadas as súas liñas no momento crucial pola defección dos nakharars iranófilos e son derrotados; Bardan Mamikonian e a flor da cabalería armenia morren no campo de batalla. Inda así Yezdegerd II permite que conserven a súa fe.

Aetius reforza as tropas romanas e convoca os aliados: acoden armoricanos, francos salios e burgundios. Teodorico I pretende permanecer neutral pero Avitus logra convencelo e finalmente marcha dende Aquitania cara o norte.

xuño: Atila aproxímase a Aurelianum (Orleans) pero chega Aetius e retrocede.

(segundo Xordanes) Sanxibano, monarca alano acantonado en Orleáns, quere entregar a cidade a Atila.

(segundo Sidonio) os hunos si entran en Orleans polo que se deduce dunha carta (477-79) a Próspero, agora bispo da cidade, na que se cita o sucedido (bello Attilae) e o papel xogado por Aniano.

(segundo Gregorio de Tours): os cidadáns horrorizados acoden ao bispo para saber que facer. Aniano resposta que se axeonllen e recen, e convídaos a contemplar o horizonte dende as murallas da cidade. Por tres veces dilles que verán a axuda de Deus. Nas dúas primeiras os asediados non ven nada, excepto os exércitos de Atila, dispostos para o asedio. Na terceira divísase a chegada de Aetius e Teodorico, que obrigan a Atila a retirarse. Nesta versión haxiográfica intercálanse diálogos entre Aniano e Atila, e o bispo aparece como defensor de omnis turba civium (Vita Aniani).

a defensa de Troyes polo seu bispo Lupo (vita Lupi) nárrase en termos parecidos.

(segundo Gregorio de Tours) en Tongres o papel máis activo corresponde ao bispo Aravatio, que reza, coa particularidade de que decide facelo ante o mesmo sepulcro de Pedro, polo que marcha cara a mesma Roma. Despois de 20 días de non comer e rezar o propio Pedro lle manda regresar e prepararse para a súa propia morte, para que non presencie os desastres que van ter lugar. Así acontece.

en París Xenoveva tamén promove unha actitude pasiva, de vixía e oración, ante o perigo huno, polo que os seus concidadáns a consideran pseudoprofeta.

estas referencias de intervención de bispos ante o perigo huno sitúanse en lugares periféricos á área nuclear da vella administración galo-romana. encádranse nun proceso no que a aristocracia está reorientando o seu papel para manter o patrocinio sobre as cidades: o poder central do imperio é cada vez menor e está menos presente, as hexemonías locais cobran un papel evidente. A literatura haxiográfica encárgase de asentar os tópicos perfilados: defensa da cidade – poder episcopal, binomio bispo/murallas.

as fontes codifican o papel do bispo como auténtico líder cidadán (a antiga institución do defensor civitatis e as súas funcións agora resumidas na defensa da civitas ante o perigo exterior): a xente non acode a ningunha outra instancia civil ou militar, e as súas instrucións son seguidas sen dilación, como corresponde á auctoritas que xa posuiría. Os relatos vincúlanos de maneira estreita coas murallas da cidade, símbolo e elemento esencial da paisaxe cidadá durante a tardoantigüídade. E, finalmente, a súa mediación ante a divindade consigue a salvación ante o perigo.

non é casual que a maioría destas fontes procedan de ámbitos episcopais que aproveitan para facer unha importante labor propagandística en favor da consolidación de certo perfil da figura do bispo no contexto da invasión de Atila.

xuño, 20: batalla dos Campos Cataláunicos (leste de París, lembrando unha antiga tribo celta que os poboara); comezo das operacións ás tres da tarde (hora nona): Aetius sitúa as súas propias tropas á esquerda, os godos á dereita e no centro os aliados máis febles. Confía en que Atila seguirá o seu costume de atacar polo centro co groso do exército, e así é. Mentres os hunos avanzan polo centro, os romanos e os godos destrúen os flancos do exército de Atila e logo péchanse sobre o centro. Aetius pode conseguir una vitoria completa, pero considera que uns godos reforzados por derrotar os hunos serían moito máis difíciles de manexar, así que sacrifica a vitoria. Na batalla morre Teodorico, e Aetius apresúrase a recomendar a Turismundo, a quen o xeneralísimo tiña retido como refén ante unha posible negativa de Teodorico I a loitar no último momento. Cando os godos se retiran tamén o fan os hunos.

xuño, 28: vese o cometa Halley.

o mandato de Turismundo interrompe as boas relacións cos romanos: Thurismundus rex Gothorum Arelatem circumspectat.

outubro, 8 – novembro, 1: Marciano e Pulcheria, católicos estritos, convocan concilio en Calcedonia, celebrado na igrexa de Euphemia cunha posición de honor para os legados de León I e a aprobación do seu tome, que define a ortodoxia: condena do monofisismo e do nestorianismo e restitución de León I (condenado en Éfeso). A doutrina da dobre natureza de Xesús convértese en parte do dogma católico. Eutychius é desterrado a Exipto, onde segue gañando partidarios.

en Calcedonia ratifícase a condición de Patriarcado para Xerusalem e auméntase a autoridade do de Constantinopla, pese á oposición de León. Dioscorus de Alexandría é deposto e deportado; o novo bispo é Proterius, protexido por 2000 gardas.

a derrota de Dioscorus quebra a influencia de Alexandría e quedan Roma e Constantinopla fronte a fronte como autoridades supremas na igrexa. Roma comeza a nomear legados (moitas veces fan de espías e informadores) en Constantinopla: a loita entre as igrexas será aceda e prolongada.

ordénase aos monxes cinguirse á vida santa baixo pena de anatema pero os decretos conciliares acéptanse ou rexéitanse dependendo do partido dominante en cada cidade. Nas sés metropolitanas hai bispos rivais, que se anatematizan mutuamente e buscan partidarios no poder civil, na poboación ou nos monxes, moitas veces máis violentos que o populacho.

Milman: “os monxes, en realidade, exercían unha tiranía completa, non só sobre os leigos, senón tamén sobre bispos e patriarcas, cuxa autoridade interrompían cando lles parecía axeitado e conveniente … en Alexandría, Antioquía, Xerusalem, Constantinopla, decidían sobre a ortodoxia a seguir e os bispos cedían ante eles: Macedonius en Constantinopla, Flavianus en Antioquía, Elías en Xerusalem son condenados ou abdican ou son apartados. En Antioquía Xenaias xustifica a súa insurrección polas persecucións sufridas. Derrame de sangue, asasinato, traizón, asasinatos políticos, incluso durante oracións públicas.” En Xerusalen Teodosio, un monxe monofisita, expulsa a Juvenalis, o bispo, sendo consagrado e manténdose na cadeira de bispo por medio da violencia. En Nitria, próxima a Alexandría, os monxes estaban sempre dispostos a interferir na vida cidadá coas armas.

Gibbon: “(os monxes) adoitaban ou cortar ou rapar o pelo, envolvían a cabeza nun capuchón para evitar a visión de obxectos profanos; as pernas e os pés espidos, excepto no máis duro do inverno, e os seus pasos lentos e febles apoiados nunha longa vara. O aspecto dun auténtico anacoreta era horrendo e desacougante, cada sensación ofensiva para o home pensouse que sería aceptada por Deus; e a norma anxélica de Tabenne condenou o saudable costume de bañarse e untarse con aceites”

en Constantinopla, Zenón é nomeado patricius.

Yazdegerd II decreta a abolición do shabbat e ordena a execución dos líderes xudeus, incluído o exilarca.

morren Nestorio, Liu Yikang (principe da dinastía Liu Song), Pei Songzhi (historiador chinés), e Tuoba Huang (príncipe dos Wei do norte).

450

vista das ruínas das murallas de Tesalónica

Valentiniano III e Avienus, cónsules.

febreiro, 22: León I persuade a Valentiniano III, Gala Placidia e Licinia Eudoxia para pedirlle a Teodosio II (en vano) unha reconsideración no asunto de Flavianus.

sen a presenza dos exércitos romanos, Britannia afúndese na confusión: os britanos enfróntanse a pictos e escotos no norte, piratas irlandeses no oeste e incursións cada vez máis frecuentes de xermanos no leste.

Teotihuacán é atacada e son destruídos os centros de culto: iníciase a súa decadencia cultural. En cambio, a cultura zapoteca está en auxe: xorden novas cidades con grandes centros cerimoniais con prazas, altares, etc. Tamén se atopan grandes cámaras funerarias con antecámaras e numerosos nichos, decoradas con figuras de sacerdotes ricamente vestidos e figuras de deuses, como Xipe-Totec, Xochipilli, Cocejo, o deus morcego, a deusa serpe, etc.

construción das murallas de Tesalónica, como defensa contra os hunos, igual de impresionantes que as de Nicópolis (Epiro) e outras situadas en torno ao mar Exeo; todas reproducen as da capital a menor escala.

xullo, 28: morre Teodosio II no val do Lycus, fóra da capital, durante unha cacería; o cabalo tírao e sofre unha grave lesión medular que lle ocasiona a morte. Ten 49 anos.

O candidato máis adecuado para suceder a Teodosio é o magister peditum Aspar, o mellor xeral do imperio, pero era ariano, e iso nunca o permitiría a súa aceptación pola poboación. Pulcheria e Aspar declaran que era vontade imperial ser sucedido por Marciano, un destacado oficial de orixe tracia ou ilira de 58 anos. Pulcheria acepta un casamento nominal con Marciano.

un fragmento de Priscus comenta a actitude romana en relación a Atila: “os romanos atenderon todas as súas instrucións e consideráronas ordes do seu señor. Pois non só tomaban precaucións en non iniciar unha guerra contra el senón que tamén temían que os persas prepararan accións militares, e que os vándalos perturbaran a paz marítima e de que os isaurios non se dedicaran acometer tropeis, e os sarracenos fixeran incursións no Imperio, e que as tribos etíopes se rebelaran. Por todo iso tragaron o seu orgullo e obedeceron a Atila pero intentaron preparar accións militares contra os outros pobos, reunindo as súas forzas e nomeando comandantes.” A estratexia defensiva durante Teodosio II suxire unha avaliación efectiva das posibilidades reais que tiña e precaución, pero non inercia ou inactividade. A maior ameaza proviña dos grupos bárbaros en Illyricum e en Thracia, especialmente Atila.

xullo, 31: morre Pedro Chrysologus, bispo de Ravenna.

agosto, 25: Pulcheria coroa a Marciano no pazo do Hebdomon, nunha explanada a sete millas de Constantinopla, diante dunha asemblea cerimonial.

Marciano rexeita seguir pagando a Atila pero envíalle agasallos. Está disposto ao conflito armado. Atila coñece a impenetrabilidade de Constantinopla e quizás pensa que xa a espremera abondo, mentres que a metade occidental era máis débil.

outra historia conta que Honoria envía a Hyacinthus cun anel á corte de Atila para ofrecerlle a súa man e evitar así un casamento non desexado co senador Flavius Bassus Herculanus. É detida e vai a prisión. Atila pide a súa man e ao ser rexeitado planea a invasión de occidente.

Atila marcha cara o Rhin encabezando un exército de hunos e outros pobos vasalos, principalmente ostrogodos.

morre Chlodion e os seus fillos loitan pola xefatura. Un pide axuda a Atila e outro a Aetius desplazándose a Ravenna.

en Constantinopla detención e execución de Chrysapius, acabando co desgoberno.

un tal Florus é nomeado gobernador civil/militar no Alto Exipto para acabar coas incursións procedentes do deserto.

novembro, 25: morre Gala Placidia, ten sobre 62 anos.

Valentiniano III ten plans de comprometer a súa filla Placidia con Maioriano. Esta elección causa fortes diferenzas con Aetius, que planearía o mesmo para o seu fillo Gaudencio. Aetius obriga a Maioriano a abandonar o servizo e retirarse á súa patria. O conflito entre o emperador e o xefe militar non ten volta atrás.

antiguas insualae inteiras da cidade de Neapolis son agora utilizadas para almacenar desperdicios e refugallo.

en Afrodisias derrúbanse todos os templos e quéimanse as súas bibliotecas. A cidade renoméase como Stavroupolis (Ciudad de la Cruz).

en de vocatione omnium gentium (Calling of All Nations) Próspero de Aquitania traballa o concepto de graza de Agostiño: Deus desexa que todos os homes se salven; inda que non todos os homes reciben a graza que salva, reciben a graza xeral de Deus. Foi a contribución máis orixinal de Próspero á teoloxía.

en Ravenna: comeza a remodelación do baptisterio de Neon.

Yazdegerd II convoca a todos os nobres armenios en Ctesiphonte e obrígaos a romper todos os vínculos que os unen á igrexa occidental.

fundación da Universidade de Nalanda, en India.

os cabalos ferrados empézanse a utilizar en Oriente Próximo e Europa co conseguinte aumento da eficiencia na agricultura e nos transportes.

morre Hermias: fora a Atenas e estudara filosofía con Syrianus. Casou con Aedesia, parente deste e inicialmente comprometida con Proclus, pero este rompera o compromiso por causa dun aviso divino. Hermias levou as ensinanzas de Syrianus de volta a Alexandría, onde ensinou na escola de Horapollo, recibindo ingresos do estado. Os seus fillos Ammonius e Heliodorus son novos. Aedesia segue recibindo o estipendio estatal para criar os nenos, e que se convertan en filósofos. De Hermias temos o Comentario sobre o Phaedrus, unhas anotacións baseadas nas aulas de Syrianus en relación ao libro de Platón.

tamén morren Kalidasa (escritor clásico en sánscrito), Quodvultdeus (bispo de Carthago), Socrates Scholasticus e Sozomenos (historiadores eclesiásticos), e Zu Geng (matemático chinés).

comézanse os frescos do rochedo de Sigiriya en Ceilán, os templos de Aihole.

Hawaii Loa, un xefe polinesio descubre as illas que recibirán o seu nome. Navega 2400 millas de océano aberto dende a illa de Raiatea, próxima a Tahiti.

431

representación das sesións do
Concilio de Éfeso

Bassus e Antiochus, cónsules.

Flavius Aetius loita en Rhaetia e Noricum. Hai testemuña da súa presenza en Vindelicia (Augsburg), restablecendo o control romano na liña do Danubio.

Aetius empurra os francos salios alén do Somme. Chlodius asina un tratado de paz e convértese en foederati do imperio.

marzo, 11: K’uk‘ B’ahlam I comeza o seu reinado en Palenque..

fame en Constantinopla: os ánimos están tan exaltados que o propio Teodosio II recibe pedradas nunha revolta popular.

xuño, 7 (ata xullo, 31) concilio de Éfeso, convocado por Teodosio II e presidido polo comes Candidiano, representante imperial: Cirilo de Alexandría, inda que Candidiano insiste en esperar para esperar a chegada de Xoán de Antioquía, probable apoio de Nestorio, abre as sesións. Nestorio boicotea o sínodo.

xuño, 22: Nestorio é condenado en ausencia. Cando chega Xoán propón outro sínodo que se celebra baixo a presidencia de Candidiano e que condena tanto a Cirilo coma ao seu aliado Memnon de Éfeso. Pulcheria apoia a Cirilo.

xullo, 11: chegan os legados de Roma e declaran válida a primeira decisión, cun amplo respaldo; porén, a arrogancia de Cirilo ao desprezar a decisión adoptada polo segundo sínodo, coa asistencia do representante imperial, provocan que Teodosio II o depoña oficialmente, feito que Cirilo non acepta e ignora.

coma consecuencia do concilio de Éfeso moitos nestorianos refúxianse en Persia e non recoñecen a autoridade de Constantinopla

xullo-agosto: logo de 14 meses de asedio, vencida por fame e enfermidades, os vándalos entran en Hippo Regius. Unha flota comandada polo magister militum oriental Aspar desembarca en Africa para apoiar a Bonifacio. Porén, os romanos son duramente derrotados e retíranse a Carthago. Flavio Marciano, futuro emperador, é capturado durante os combates e negóciase un tratado de paz que mantén a autoridade imperial en Carthago. Bonifacio é chamado por Gala Placidia, que precisa apoio contra Aetius.

unha lei regula a extensión que podía reclamar un santuario eclesiástico: ía alén da propia igrexa e incluía “as primeiras portas logo dos lugares públicos”. Isto confirmaría que, por exemplo en referencia a Xerusalem, o recinto debe ser visto como un complexo único sen distinción dos diferentes tipos de edificios: casas, xardín, pórticos, baños, … - os requisitos dun viaxeiro mediterráneo; proveer isto era unha obriga do bispo, e debeu influír no carácter dos edificios incluídos en complexos con afluencia de visitantes ou peregrinos.

unha flota procedente do reino de Shampa ataca o sur de China.

morre Paulino de Nola, que nacera nunha familia aristócrata de Aquitania.

outubro, 25: Maximiano, novo patriarca de Constantinopla, logo da defenestración de Nestorio e o rexeitamento das súas teses. Nestorio é exiliado ao seu mosteiro de Euprepios, próximo a Antioquía.

outubro, 30: Cirilo é recibido en Alexandría coma un heroe pola súa participación en Efeso. A cidade considérase capital da cristiandade.

Hydacio encabeza unha legación diplomática de galaico-romanos que visita a Aetius en Galia para solicitar axuda contra os suevos. O protagonismo de Hydacio, bispo, sinala unha muda de tendencia. A xerarquía eclesiástica xa ten un papel importante en representación da sociedade. Un terceiro poder que compite co estatal romano (en decadencia progresiva) e co militar xermánico (en ascenso progresivo).

ata 460 Hydacio, que mostra un especial interese pola cuestión, rexistra un enorme número de embaixadas, dende e cara Callaecia: godas, imperiais e “romanas” en xeral, para tratar asuntos cos dirixentes suevos.

este tipo de diplomacia era común na época e mantiña o funcionamento da maquinaria administrativa: existía comunicación entre as rexións do imperio e co centro imperial. Os diversos grupos de poder, suevos e godos, imperiais e provinciais, sabían máis ou menos o que facía o resto. O que cambia a respecto do pasado é que os grupos provinciais ou “bárbaros” eran agora capaces, cada vez máis, de enfrontar as autoridades imperiais. Inda que sen dúbida eran moi importantes a nivel local, non o eran tanto como para ser mencionadas na maioría das fontes históricas que no teñen chegado.

a estrutura na que as embaixadas se producen, porén, é a mesma que no pasado. Ao adaptarse a ela, tanto godos coma suevos, expresan a súa intención de vivir no imperio. As embaixadas que describe Hydacio, polo tanto, non son símbolos da decadencia da autoridade romana.

Próspero de Aquitania está en Roma para entrevistarse con Celestino I en relación ás ensinanzas de Agostiño.

instálase unha estatua do senador Virius Nicomachus Flavianus no foro Traxano en Roma. Na súa base inscríbese unha carta imperial que rehabilitaba a reputación do senador. Flavianus suicidárase logo da deposición de Euxenio, a quen apoiara (algúns afirman que fora decisivo), en 394. Como consecuencia o senador sufrira damnatio memoriae. Ao facer fincapé nalgúns aspectos da súa peripecia e ignorar outros, a inscrición representa a renegociación dun episodio comprometido do recente pasado do Senado.

Proclus, famoso filósofo neoplatónico, comeza estudos na Academia de Atenas con Plutarco de Atenas, Syrianus e Asclepixenia. Proclus era de familia aristocrática procedente de Lycia e criado en Xanthus. Seu pai, Patricius, fora un importante xurista na corte oriental. Estudou retórica, filosofía e matemáticas en Alexandría coa intención de seguir os pasos de seu pai. Antes de finalizar regresou a Constantinopla por causa da decisión de Leonas, o seu principal instrutor de atender asuntos na capital. Fíxose avogado de éxito inda que se decatou de que prefería a especulación filosófica. Por iso volveu a Alexandría para estudar Aristóteles baixo Olympiodorus o Vello e matemáticas baixo un tal Heron.