451

representación da batalla de Avarayr

Marciano e Adelfius, cónsules.

os hunos, reforzados por bastarnae, xépidos (Ardarico), herulos, ostrogodos (Theodemir), ruxios, esciros, turinxios, entre outros, avanzan polo Danubio e logo diríxense cara ao Rhin, onde desexan acabar cun primeiro obxectivo: os francos ripuarios, aliados de Aetius. Chegan a Belgica, son uns 50.000 homes de armas.

abril, 7: os hunos toman e saquean Divodurum (Metz); logo avanzan en dirección suroeste, cara o val do Loira: Estrasburgo, Worms, Mogontiacum, Treverorum, Colonia, Reims, Tournai, Amiens e Beauvais, todas destruídas.

Eudocia, filla de Valentiniano III, casa con Hunerico en Ravenna. O compromiso serve para apuntalar a alianza entre o imperio e os vándalos.

maio, 26: batalla nas chairas de Avarayr: 66.000 armenios defenden a súa fe e independencia contra os persas e a súa escollida tropa de “inmortais” sobre elefantes; ven minguadas as súas liñas no momento crucial pola defección dos nakharars iranófilos e son derrotados; Bardan Mamikonian e a flor da cabalería armenia morren no campo de batalla. Inda así Yezdegerd II permite que conserven a súa fe.

Aetius reforza as tropas romanas e convoca os aliados: acoden armoricanos, francos salios e burgundios. Teodorico I pretende permanecer neutral pero Avitus logra convencelo e finalmente marcha dende Aquitania cara o norte.

xuño: Atila aproxímase a Aurelianum (Orleans) pero chega Aetius e retrocede.

(segundo Xordanes) Sanxibano, monarca alano acantonado en Orleáns, quere entregar a cidade a Atila.

(segundo Sidonio) os hunos si entran en Orleans polo que se deduce dunha carta (477-79) a Próspero, agora bispo da cidade, na que se cita o sucedido (bello Attilae) e o papel xogado por Aniano.

(segundo Gregorio de Tours): os cidadáns horrorizados acoden ao bispo para saber que facer. Aniano resposta que se axeonllen e recen, e convídaos a contemplar o horizonte dende as murallas da cidade. Por tres veces dilles que verán a axuda de Deus. Nas dúas primeiras os asediados non ven nada, excepto os exércitos de Atila, dispostos para o asedio. Na terceira divísase a chegada de Aetius e Teodorico, que obrigan a Atila a retirarse. Nesta versión haxiográfica intercálanse diálogos entre Aniano e Atila, e o bispo aparece como defensor de omnis turba civium (Vita Aniani).

a defensa de Troyes polo seu bispo Lupo (vita Lupi) nárrase en termos parecidos.

(segundo Gregorio de Tours) en Tongres o papel máis activo corresponde ao bispo Aravatio, que reza, coa particularidade de que decide facelo ante o mesmo sepulcro de Pedro, polo que marcha cara a mesma Roma. Despois de 20 días de non comer e rezar o propio Pedro lle manda regresar e prepararse para a súa propia morte, para que non presencie os desastres que van ter lugar. Así acontece.

en París Xenoveva tamén promove unha actitude pasiva, de vixía e oración, ante o perigo huno, polo que os seus concidadáns a consideran pseudoprofeta.

estas referencias de intervención de bispos ante o perigo huno sitúanse en lugares periféricos á área nuclear da vella administración galo-romana. encádranse nun proceso no que a aristocracia está reorientando o seu papel para manter o patrocinio sobre as cidades: o poder central do imperio é cada vez menor e está menos presente, as hexemonías locais cobran un papel evidente. A literatura haxiográfica encárgase de asentar os tópicos perfilados: defensa da cidade – poder episcopal, binomio bispo/murallas.

as fontes codifican o papel do bispo como auténtico líder cidadán (a antiga institución do defensor civitatis e as súas funcións agora resumidas na defensa da civitas ante o perigo exterior): a xente non acode a ningunha outra instancia civil ou militar, e as súas instrucións son seguidas sen dilación, como corresponde á auctoritas que xa posuiría. Os relatos vincúlanos de maneira estreita coas murallas da cidade, símbolo e elemento esencial da paisaxe cidadá durante a tardoantigüídade. E, finalmente, a súa mediación ante a divindade consigue a salvación ante o perigo.

non é casual que a maioría destas fontes procedan de ámbitos episcopais que aproveitan para facer unha importante labor propagandística en favor da consolidación de certo perfil da figura do bispo no contexto da invasión de Atila.

xuño, 20: batalla dos Campos Cataláunicos (leste de París, lembrando unha antiga tribo celta que os poboara); comezo das operacións ás tres da tarde (hora nona): Aetius sitúa as súas propias tropas á esquerda, os godos á dereita e no centro os aliados máis febles. Confía en que Atila seguirá o seu costume de atacar polo centro co groso do exército, e así é. Mentres os hunos avanzan polo centro, os romanos e os godos destrúen os flancos do exército de Atila e logo péchanse sobre o centro. Aetius pode conseguir una vitoria completa, pero considera que uns godos reforzados por derrotar os hunos serían moito máis difíciles de manexar, así que sacrifica a vitoria. Na batalla morre Teodorico, e Aetius apresúrase a recomendar a Turismundo, a quen o xeneralísimo tiña retido como refén ante unha posible negativa de Teodorico I a loitar no último momento. Cando os godos se retiran tamén o fan os hunos.

xuño, 28: vese o cometa Halley.

o mandato de Turismundo interrompe as boas relacións cos romanos: Thurismundus rex Gothorum Arelatem circumspectat.

outubro, 8 – novembro, 1: Marciano e Pulcheria, católicos estritos, convocan concilio en Calcedonia, celebrado na igrexa de Euphemia cunha posición de honor para os legados de León I e a aprobación do seu tome, que define a ortodoxia: condena do monofisismo e do nestorianismo e restitución de León I (condenado en Éfeso). A doutrina da dobre natureza de Xesús convértese en parte do dogma católico. Eutychius é desterrado a Exipto, onde segue gañando partidarios.

en Calcedonia ratifícase a condición de Patriarcado para Xerusalem e auméntase a autoridade do de Constantinopla, pese á oposición de León. Dioscorus de Alexandría é deposto e deportado; o novo bispo é Proterius, protexido por 2000 gardas.

a derrota de Dioscorus quebra a influencia de Alexandría e quedan Roma e Constantinopla fronte a fronte como autoridades supremas na igrexa. Roma comeza a nomear legados (moitas veces fan de espías e informadores) en Constantinopla: a loita entre as igrexas será aceda e prolongada.

ordénase aos monxes cinguirse á vida santa baixo pena de anatema pero os decretos conciliares acéptanse ou rexéitanse dependendo do partido dominante en cada cidade. Nas sés metropolitanas hai bispos rivais, que se anatematizan mutuamente e buscan partidarios no poder civil, na poboación ou nos monxes, moitas veces máis violentos que o populacho.

Milman: “os monxes, en realidade, exercían unha tiranía completa, non só sobre os leigos, senón tamén sobre bispos e patriarcas, cuxa autoridade interrompían cando lles parecía axeitado e conveniente … en Alexandría, Antioquía, Xerusalem, Constantinopla, decidían sobre a ortodoxia a seguir e os bispos cedían ante eles: Macedonius en Constantinopla, Flavianus en Antioquía, Elías en Xerusalem son condenados ou abdican ou son apartados. En Antioquía Xenaias xustifica a súa insurrección polas persecucións sufridas. Derrame de sangue, asasinato, traizón, asasinatos políticos, incluso durante oracións públicas.” En Xerusalen Teodosio, un monxe monofisita, expulsa a Juvenalis, o bispo, sendo consagrado e manténdose na cadeira de bispo por medio da violencia. En Nitria, próxima a Alexandría, os monxes estaban sempre dispostos a interferir na vida cidadá coas armas.

Gibbon: “(os monxes) adoitaban ou cortar ou rapar o pelo, envolvían a cabeza nun capuchón para evitar a visión de obxectos profanos; as pernas e os pés espidos, excepto no máis duro do inverno, e os seus pasos lentos e febles apoiados nunha longa vara. O aspecto dun auténtico anacoreta era horrendo e desacougante, cada sensación ofensiva para o home pensouse que sería aceptada por Deus; e a norma anxélica de Tabenne condenou o saudable costume de bañarse e untarse con aceites”

en Constantinopla, Zenón é nomeado patricius.

Yazdegerd II decreta a abolición do shabbat e ordena a execución dos líderes xudeus, incluído o exilarca.

morren Nestorio, Liu Yikang (principe da dinastía Liu Song), Pei Songzhi (historiador chinés), e Tuoba Huang (príncipe dos Wei do norte).

450

vista das ruínas das murallas de Tesalónica

Valentiniano III e Avienus, cónsules.

febreiro, 22: León I persuade a Valentiniano III, Gala Placidia e Licinia Eudoxia para pedirlle a Teodosio II (en vano) unha reconsideración no asunto de Flavianus.

sen a presenza dos exércitos romanos, Britannia afúndese na confusión: os britanos enfróntanse a pictos e escotos no norte, piratas irlandeses no oeste e incursións cada vez máis frecuentes de xermanos no leste.

Teotihuacán é atacada e son destruídos os centros de culto: iníciase a súa decadencia cultural. En cambio, a cultura zapoteca está en auxe: xorden novas cidades con grandes centros cerimoniais con prazas, altares, etc. Tamén se atopan grandes cámaras funerarias con antecámaras e numerosos nichos, decoradas con figuras de sacerdotes ricamente vestidos e figuras de deuses, como Xipe-Totec, Xochipilli, Cocejo, o deus morcego, a deusa serpe, etc.

construción das murallas de Tesalónica, como defensa contra os hunos, igual de impresionantes que as de Nicópolis (Epiro) e outras situadas en torno ao mar Exeo; todas reproducen as da capital a menor escala.

xullo, 28: morre Teodosio II no val do Lycus, fóra da capital, durante unha cacería; o cabalo tírao e sofre unha grave lesión medular que lle ocasiona a morte. Ten 49 anos.

O candidato máis adecuado para suceder a Teodosio é o magister peditum Aspar, o mellor xeral do imperio, pero era ariano, e iso nunca o permitiría a súa aceptación pola poboación. Pulcheria e Aspar declaran que era vontade imperial ser sucedido por Marciano, un destacado oficial de orixe tracia ou ilira de 58 anos. Pulcheria acepta un casamento nominal con Marciano.

un fragmento de Priscus comenta a actitude romana en relación a Atila: “os romanos atenderon todas as súas instrucións e consideráronas ordes do seu señor. Pois non só tomaban precaucións en non iniciar unha guerra contra el senón que tamén temían que os persas prepararan accións militares, e que os vándalos perturbaran a paz marítima e de que os isaurios non se dedicaran acometer tropeis, e os sarracenos fixeran incursións no Imperio, e que as tribos etíopes se rebelaran. Por todo iso tragaron o seu orgullo e obedeceron a Atila pero intentaron preparar accións militares contra os outros pobos, reunindo as súas forzas e nomeando comandantes.” A estratexia defensiva durante Teodosio II suxire unha avaliación efectiva das posibilidades reais que tiña e precaución, pero non inercia ou inactividade. A maior ameaza proviña dos grupos bárbaros en Illyricum e en Thracia, especialmente Atila.

xullo, 31: morre Pedro Chrysologus, bispo de Ravenna.

agosto, 25: Pulcheria coroa a Marciano no pazo do Hebdomon, nunha explanada a sete millas de Constantinopla, diante dunha asemblea cerimonial.

Marciano rexeita seguir pagando a Atila pero envíalle agasallos. Está disposto ao conflito armado. Atila coñece a impenetrabilidade de Constantinopla e quizás pensa que xa a espremera abondo, mentres que a metade occidental era máis débil.

outra historia conta que Honoria envía a Hyacinthus cun anel á corte de Atila para ofrecerlle a súa man e evitar así un casamento non desexado co senador Flavius Bassus Herculanus. É detida e vai a prisión. Atila pide a súa man e ao ser rexeitado planea a invasión de occidente.

Atila marcha cara o Rhin encabezando un exército de hunos e outros pobos vasalos, principalmente ostrogodos.

morre Chlodion e os seus fillos loitan pola xefatura. Un pide axuda a Atila e outro a Aetius desplazándose a Ravenna.

en Constantinopla detención e execución de Chrysapius, acabando co desgoberno.

un tal Florus é nomeado gobernador civil/militar no Alto Exipto para acabar coas incursións procedentes do deserto.

novembro, 25: morre Gala Placidia, ten sobre 62 anos.

Valentiniano III ten plans de comprometer a súa filla Placidia con Maioriano. Esta elección causa fortes diferenzas con Aetius, que planearía o mesmo para o seu fillo Gaudencio. Aetius obriga a Maioriano a abandonar o servizo e retirarse á súa patria. O conflito entre o emperador e o xefe militar non ten volta atrás.

antiguas insualae inteiras da cidade de Neapolis son agora utilizadas para almacenar desperdicios e refugallo.

en Afrodisias derrúbanse todos os templos e quéimanse as súas bibliotecas. A cidade renoméase como Stavroupolis (Ciudad de la Cruz).

en de vocatione omnium gentium (Calling of All Nations) Próspero de Aquitania traballa o concepto de graza de Agostiño: Deus desexa que todos os homes se salven; inda que non todos os homes reciben a graza que salva, reciben a graza xeral de Deus. Foi a contribución máis orixinal de Próspero á teoloxía.

en Ravenna: comeza a remodelación do baptisterio de Neon.

Yazdegerd II convoca a todos os nobres armenios en Ctesiphonte e obrígaos a romper todos os vínculos que os unen á igrexa occidental.

fundación da Universidade de Nalanda, en India.

os cabalos ferrados empézanse a utilizar en Oriente Próximo e Europa co conseguinte aumento da eficiencia na agricultura e nos transportes.

morre Hermias: fora a Atenas e estudara filosofía con Syrianus. Casou con Aedesia, parente deste e inicialmente comprometida con Proclus, pero este rompera o compromiso por causa dun aviso divino. Hermias levou as ensinanzas de Syrianus de volta a Alexandría, onde ensinou na escola de Horapollo, recibindo ingresos do estado. Os seus fillos Ammonius e Heliodorus son novos. Aedesia segue recibindo o estipendio estatal para criar os nenos, e que se convertan en filósofos. De Hermias temos o Comentario sobre o Phaedrus, unhas anotacións baseadas nas aulas de Syrianus en relación ao libro de Platón.

tamén morren Kalidasa (escritor clásico en sánscrito), Quodvultdeus (bispo de Carthago), Socrates Scholasticus e Sozomenos (historiadores eclesiásticos), e Zu Geng (matemático chinés).

comézanse os frescos do rochedo de Sigiriya en Ceilán, os templos de Aihole.

Hawaii Loa, un xefe polinesio descubre as illas que recibirán o seu nome. Navega 2400 millas de océano aberto dende a illa de Raiatea, próxima a Tahiti.

448

representación de Priscus de Panio (á esquerda)

Praetextatus e Zeno, cónsules.

Priscus de Panio participa na embaixada imperial de Anatolius á corte de Atila, que describe con profusión. O acordo de paz inclúe: a evacuación romana dunha zona de seguridade ao sur do Danubio (uns 300 kms dende Singidunum, oeste, actual Serbia a Novae, leste, actual Bulgaria) supón que os romanos quedan desprovistos das súas defensas naturais na zona do Danubio. Atila tamén esixe un tributo anual superior -2100 libras de ouro- e un maior rescate por cada prisioneiro romano -12 solidi-). A esixencia dun mercado en Naissus é rexeitada polos romanos pero os acordos tamén restrinxen a importación de cabalos hunos cara o imperio.

Chrysaphius argalla un complot co esciro Edika para que este asasine a Atila pero Orestes descóbreo e Atila esixe a extradición do eunuco directamente a Teodosio II.

no territorio controlado polos hunos existe un servizo de postas que facilita a comunicación entre os diversos territorios.

primeiros meses: Eutiques, abade dun mosteiro próximo a Constantinopla, informa a León I do renacemento do nestorianismo. Eutiques pon tanto empeño en contradicir o nestorianismo que se pasa ao extremo oposto: en lugar de admitir que en Cristo había dúas naturezas independentes (unha humana e outra divina), afirmou que estaban tan relacionadas que en realidade non se podía dicir que foran dúas: Cristo só tiña unha natureza e era divina (monofisismo). Apoia a Eutiques Dioscorus, bispo de Alexandría e amigo seu. Na súa contra están principalmente León I e Pulcheria.

febreiro: Teodosio II debe reiterar a orde de queimar as obras pagás opostas ao cristianismo, en particular os escritos de Porfirio e os libros de Nestorio.

agosto: Rechila morre en Emerita, sucedido por Reckiario, fillo seu. Tómanse medidas inmediatas para fortalecer a posición sueva; en primeiro lugar accións militares, quizás na propia Callaecia, en zonas pouco controladas.

a conversión ao catolicismo buscaría un maior entendemento coa aristocracia de Callaecia, inda que certos elementos suevos se opoñen radicalmente.

fóra da propia área de asentamento téntanse fortalecer as zonas de influencia cun acercamento á corte goda de Teodorico I; Reckiario marcha ata a propia Tolosa e acórdase un casamento cunha princesa goda.

de regreso a Hispania Reckiario saquea os territorios vascos e a zona en torno a Caesaraugusta e Ilerda, quizás en conxunción coa bacauda que opera na zona.

tamén se emiten moedas co nome do rei, o primeiro “bárbaro” en facelo: isto supón, no contexto tardo-antigo, unha declaración de independencia. As usurpacións sempre ían acompañadas dun feito semellante. Hai moedas procedentes de zonas controladas por xefes bárbaros pero sempre co nome do emperador. Eran por tanto mostras de lealdade, e os xefes parte do organigrama romano. Incluso os vándalos acuñaron moeda en nome dos emperadores.

xullo, 31: morre Xermanus.

Aetius derrota a bacauda en torno a Tours: o seu xefe Eudoxius, médico, fuxe onde os hunos. Segundo a chronica gallica aconsellará a Atila que dirixa as súas ambicións cara Gallia. Chega a Gesoriacum (Boulogne), onde quizás reciba unha comisión de nobres britanos reclamando axuda contra os saxóns.

probablemente se redacta o laterculus polemii, en Verona, unha listaxe das provincias do imperio.

segundo rebrote de bacauda en Hispania baixo o mando unificado de Basilio e atacando e saqueando incluso cidades, no só o campo.

novembro, 22: o concilio de Constantinopla, baixo Flavianus, depón a Eutiques. Iníciase o cisma do monofisismo. Dioscorus forza a situación e obriga a Teodosio II a convocar un novo concilio para o ano seguinte en Éfeso.

Kou Qianzhi, reformador daoísta chinés, morre logo de converter o emperador Taiwu, da dinastía Wei e establecendo o daoísmo coma relixión dominante na zona. O seu pasamento presaxia o renacemento do budismo coma fe dominante en China.

A dinastía Wei ocupa os oasis de Koutcha e Karachahr.

438

edición medieval do
codex theosodianvs

Teodosio II e Glabrio, cónsules.

xaneiro, 27: os restos de Xoán Crisóstomo son trasladados por Proclus a Constantinopla e soterrados na igrexa dos Apóstolos.

O conflito nestoriano persiste en Constantinopla, e as diferenzas resucitan o caso de Xoán Crisóstomo. Pulcheria decide resolver isto definitivamente: inflúe para que Teodosio II revoque a condena  contra el, traia o cadáver de volta á capital e é canonizado nunha cerimonia na que o emperador pide perdón en nome de seus pais.

xaneiro, 31: Teodosio II decreta contra os pagáns, considerando a súa “idolatría” como a razón dunha recente praga.

febreiro, 15: publícase en Constantinopla un novo código lexislativo (código de Teodosio); terá vixencia ata tempos de Xustiniano, que o substitúe.

novella III anti-xudía de Teodosio II: sanciona a súa actividade como defensores civitatis e a construción de novas sinagogas, tratando de evitar a aparición de novas comunidades.

en Gallia é probable que, ademais de Burdeos, Arles e Narbona, houbese outra comunidade xudía en Tolosa, capital goda. Ignórase cando puido nacer (probablemente antes de 438: a novella prohibe novas sinagogas; e en 507: os francos, católicos, ocuparon a cidade). Por tanto, debían existir xa cando chegaron os godos e permaneceron ata o s. xi. Armand Lunel ten ubicado outras sinagogas en Béziers, Lodéve, Lunel, Mende, Montpellier, Nímes, Pamiers, Pézenas, Pesquieres e Saint-Gilíes, entre outros lugares; pero non as sitúa cronoloxicamente. Os xudeus estaban relativamente integrados: falaban latín, non se diferenciaban na indumentaria, e moi pouco nos costumes diarios, salvo en certas normas alimenticias. A diferenza do acontecido en Oriente, no se lles consideraba estranxeiros. Por todo iso non é probable que viviran segregados en guetos, inda que as normas de desprazamento para o cumprimento do sabbath lles obrigaran a vivir en zonas próximas á sinagoga. Isto non quere dicir que lles faltaran detractores.

setembro, 25: tremor de terra en Constantinopla. Ao parecer, unha multitude, aterrada, acude en procesión a Hebdomon.

québrase a paz en Hispania. Hermerico, enfermo, delega o poder no seu fillo Rechila. O novo xefe suevo pasa á ofensiva. A base de poder en Callaecia estaría asegurada (o statu quo entre a aristocracia local e os xermanos obrigaríalle tamén, en certo modo, a estender as súas campañas de saqueo fóra do territorio da provincia).

en Baetica Rechila derrota forzas comandadas por un tal Andevotus e captura o seu tesouro na beira do Xenil. Podería ser un xeral romano, un xefe vándalo que non pasara a Africa en 429, ou un poderoso propietario aristócrata local.

agosto, 4: morre Bahram V Gor, sucedido por Yazdegerd II.

Litorius, con auxiliares hunos, leva o conflito cos godos ata a mesma Tolosa, cidade que asedia.

peregrinación da emperatriz Eudocia a Terra Santa en agradecemento polo casamento da filla; sen embargo, a consideración polo ascetismo de Melania a Nova e a devoción polas reliquias de Estevo indicarían unha vontade persoal: seguiría o exemplo de Helena, nai de Constantino I, que cumprira un papel público, baseado en conviccións persoais.

as viaxes de ida e volta caracterizáronse pola xenerosidade das doazóns imperiais ás igrexas no camiño. Porén, a única mención explícita é a estancia en Antioquía: nunha “visita de estado”, Eudocia contribuíu con melloras edilicias na cidade e erixiuse unha estatua conmemorativa de bronce da súa visita.

nun discurso formal aos cidadáns referiuse á súa ascendencia grega e mostrouse orgullosa de compartila cos antioquenos, feito ilustrado coa elaboración sobre un verso de Homero. A emperatriz (“a poeta errante”) segue a moda de compor poemas honrando as cidades visitadas polos poetas nas súas viaxes. Neste sentido, actúa seguindo máis unha moda literaria que cristiá.

en Xerusalem tamén estaba Cirilo de Alexandría pero non hai evidencias abondo de que fose para acompañar á emperatriz na súa viaxe oficial coma director espiritual.

Teodosio II prohibe a divulgación de coñecementos sobre carpintaría naval, en relación posiblemente ao auxe naval vándalo.

decembro, 23: o senado de Roma recibe e acepta solemnemente o código Teodosiano, logo dun acordo entre os dous augusti.

Aetius, agora viúvo, casa coa viúva de Bonifacio, Pelaxia. Herda, por tanto, os seus bucellarii.

en China T’o-pa Tao proclama un edicto de laicización contra os monxes budistas.

Anatolius, magister peditum, na corte oriental.

435

crismón, un dos símbolos
cristiáns por excelencia

novo consulado conxunto de Teodosio II e Valentiniano III.

febreiro, 11: logo de tratar de contelos nos límites da Proconsularis Ravenna negocia cos vándalos e asina un tratado non que se lles recoñece como foederati e nesa calidade recoñece tamén as súas conquistas: Mauretania e parte de Numidia. O imperio controla Carthago e as provincias orientais de Africa. No tradicional intercambio de reféns, Hunerico, fillo maior de Gaiserico, é enviado a Ravenna.

febreiro, 19: acordo secreto entre Aspar e Gaiserico para concluír a campaña oriental en Africa; Carthago é abandonada á súa sorte.

Hippo Regius constitúese en base de operacións navais para os vándalos. Gaiserico establece unha ruta comercial entre Italia e Africa; aproveita a paz para fortalecerse.

Ibas convértese en bispo de Edessa, en sucesión de Rabbalu; aproximarase aos nestorianos (predica “herexías” en público) e sendo a súa cabeza en Mesopotamia.

os burgundios de Gondicaro entran en Belgica, de onde son desaloxados por Aetius.

agosto: Xoán de Antioquía quéixase a Teodosio II de disturbios ocasionados polos nestorianos. Teodosio prohibe a prédica de doutrinas nestorianas.

agosto, 3:  a petición de Pulcheria, Teodosio II ordena o exilio contra Nestorio dende o seu retiro no mosteiro de Antiochia, onde se encontraba libre e activo logo da súa renuncia ao bispado, a Petra en Palestina Tertia.

agosto, 9: Casper II acada o trono da cidade de Palenque.

setembro, 5: Aetius recibe o título de patricius en Ravenna.

novembro, 14: lei de Teodosio II (dirixida a Leoncio, prefecto de Constantinopla) contra heréticos e pagáns e sobre os templos antigos.

nela pódense diferenciar tres partes. Na primeira, despois de evocar como fundamento a condena de Nestorio –damnatus–, descualificar a súa teoloxía como unha superstición propia de monstros –o adxectivo portentuosus pretende connotar a deformidade animal dos seus seguidores, a súa separación da racionalidade humana– e execrar o seu nome coa nota de infamia, ordénase que os seus seguidores deixen de chamarse cristiáns e que sexan chamados simonianos, por ter imitado o crime de Simón desertando de Deus.

sería o reflexo legal de considerar a cristoloxía de Nestorio como una herexía e o acto formal de incorporación do nestorianismo ao catálogo de herexías prohibidas e perseguidas. Pero sobre todo, a lei fai pública a condena ao silencio de Nestorio e a súa estigmatización social por parte de Teodosio II, que desexa manter a alianza con Alexandría tras non poder alcanzar unha verdadeira reconciliación.

decreta a pena de morte para todos os heréticos e pagáns. Aparte da ortodoxia, só o xudaísmo ten carácter legal.

tamén se ordena expresamente a destrución dos templos ou que sexan purificados mediante a colocación do signo da cruz, que “se cristianicen” transformándoos así en edificios que, inda que manteñan o seu aspecto anterior, estean desprovistos de toda connotación pagán; é dicir, purificalos e cristianizalos sen necesidade de transformalos en igrexas: venerandae christianae religionis signi expiari praecipimus.

nunha columna do templo de Concordia (r/Holguín) de Emerita hai un crismón. M. Alba di: “cun sentido claramente purificador foi repicado un crismón con lenda de factura improvisada e considerable tamaño, nunha moldura do templo”. A tentación de asociar este signo coa lei anterior é bastante razoable e teríamos aquí un exemplo do seu cumprimento.

decembro, 10: mención de celebracións con motivo da fin dun período katun segundo o calendario maia (9.0.0.0.0).

tratado de paz de Margus: Bleda e Atila arrancan condicións moi vantaxosas aos negociadores de Constantinopla, o quaestor Epixenes e Plinthas. Entre outras, os romanos non buscarán aliarse con outros bárbaros contra os hunos; duplícase o pago anual (de 350 a 700 libras de ouro) a cambio de paz.

decembro, 20: concédense poderes á comisión que estuda a lexislación para concluír o estudo e formar o codex legal.

Tibatto dirixe unha sublevación da bacauda na Armorica, que se retroalimenta cunha alta taxa de delincuencia e asaltos na zona do noroeste de Gallia.

Próspero de Aquitania escribe capitulla, unha listaxe de dez puntos doutrinais que defende a eficacia e necesidade da graza de Deus, cadanseu defendidos separadamente por declaracións papais. Defende a Agostiño e a súa doutrina sen nomealo. Outras obras compostas no período de Sixto III: sententiae (colección de 92 máximas que corren paralelos a escritos de Agostiño) e epigrammata (compilación de 106 epigramas de florilegium) – ambos concibidas coma libros de texto para os fieis cristiáns discutindo as doutrinas da encarnación e da graza. As florilexia mostran influencia monástica, urxindo ao lector a ser paciente na adversidade, acompañándose da virtude e intentando constantemente alcanzar a perfección. liber contra collatorem, opinión final de Próspero no problema da necesidade da graza, escrito en resposta á conferencia XIII das colationes de Xoan Casiano. carmen de providentia Divina, no que o problema da providencia se discute no contexto da creación do mundo por Deus e en relación á invasión da Gallia por vándalos e godos.

comezo da construción de Chichén Itzá.

morre Xoán Casiano. Tamén o historiador Philostorxio.

431

representación das sesións do
Concilio de Éfeso

Bassus e Antiochus, cónsules.

Flavius Aetius loita en Rhaetia e Noricum. Hai testemuña da súa presenza en Vindelicia (Augsburg), restablecendo o control romano na liña do Danubio.

Aetius empurra os francos salios alén do Somme. Chlodius asina un tratado de paz e convértese en foederati do imperio.

marzo, 11: K’uk‘ B’ahlam I comeza o seu reinado en Palenque..

fame en Constantinopla: os ánimos están tan exaltados que o propio Teodosio II recibe pedradas nunha revolta popular.

xuño, 7 (ata xullo, 31) concilio de Éfeso, convocado por Teodosio II e presidido polo comes Candidiano, representante imperial: Cirilo de Alexandría, inda que Candidiano insiste en esperar para esperar a chegada de Xoán de Antioquía, probable apoio de Nestorio, abre as sesións. Nestorio boicotea o sínodo.

xuño, 22: Nestorio é condenado en ausencia. Cando chega Xoán propón outro sínodo que se celebra baixo a presidencia de Candidiano e que condena tanto a Cirilo coma ao seu aliado Memnon de Éfeso. Pulcheria apoia a Cirilo.

xullo, 11: chegan os legados de Roma e declaran válida a primeira decisión, cun amplo respaldo; porén, a arrogancia de Cirilo ao desprezar a decisión adoptada polo segundo sínodo, coa asistencia do representante imperial, provocan que Teodosio II o depoña oficialmente, feito que Cirilo non acepta e ignora.

coma consecuencia do concilio de Éfeso moitos nestorianos refúxianse en Persia e non recoñecen a autoridade de Constantinopla

xullo-agosto: logo de 14 meses de asedio, vencida por fame e enfermidades, os vándalos entran en Hippo Regius. Unha flota comandada polo magister militum oriental Aspar desembarca en Africa para apoiar a Bonifacio. Porén, os romanos son duramente derrotados e retíranse a Carthago. Flavio Marciano, futuro emperador, é capturado durante os combates e negóciase un tratado de paz que mantén a autoridade imperial en Carthago. Bonifacio é chamado por Gala Placidia, que precisa apoio contra Aetius.

unha lei regula a extensión que podía reclamar un santuario eclesiástico: ía alén da propia igrexa e incluía “as primeiras portas logo dos lugares públicos”. Isto confirmaría que, por exemplo en referencia a Xerusalem, o recinto debe ser visto como un complexo único sen distinción dos diferentes tipos de edificios: casas, xardín, pórticos, baños, … - os requisitos dun viaxeiro mediterráneo; proveer isto era unha obriga do bispo, e debeu influír no carácter dos edificios incluídos en complexos con afluencia de visitantes ou peregrinos.

unha flota procedente do reino de Shampa ataca o sur de China.

morre Paulino de Nola, que nacera nunha familia aristócrata de Aquitania.

outubro, 25: Maximiano, novo patriarca de Constantinopla, logo da defenestración de Nestorio e o rexeitamento das súas teses. Nestorio é exiliado ao seu mosteiro de Euprepios, próximo a Antioquía.

outubro, 30: Cirilo é recibido en Alexandría coma un heroe pola súa participación en Efeso. A cidade considérase capital da cristiandade.

Hydacio encabeza unha legación diplomática de galaico-romanos que visita a Aetius en Galia para solicitar axuda contra os suevos. O protagonismo de Hydacio, bispo, sinala unha muda de tendencia. A xerarquía eclesiástica xa ten un papel importante en representación da sociedade. Un terceiro poder que compite co estatal romano (en decadencia progresiva) e co militar xermánico (en ascenso progresivo).

ata 460 Hydacio, que mostra un especial interese pola cuestión, rexistra un enorme número de embaixadas, dende e cara Callaecia: godas, imperiais e “romanas” en xeral, para tratar asuntos cos dirixentes suevos.

este tipo de diplomacia era común na época e mantiña o funcionamento da maquinaria administrativa: existía comunicación entre as rexións do imperio e co centro imperial. Os diversos grupos de poder, suevos e godos, imperiais e provinciais, sabían máis ou menos o que facía o resto. O que cambia a respecto do pasado é que os grupos provinciais ou “bárbaros” eran agora capaces, cada vez máis, de enfrontar as autoridades imperiais. Inda que sen dúbida eran moi importantes a nivel local, non o eran tanto como para ser mencionadas na maioría das fontes históricas que no teñen chegado.

a estrutura na que as embaixadas se producen, porén, é a mesma que no pasado. Ao adaptarse a ela, tanto godos coma suevos, expresan a súa intención de vivir no imperio. As embaixadas que describe Hydacio, polo tanto, non son símbolos da decadencia da autoridade romana.

Próspero de Aquitania está en Roma para entrevistarse con Celestino I en relación ás ensinanzas de Agostiño.

instálase unha estatua do senador Virius Nicomachus Flavianus no foro Traxano en Roma. Na súa base inscríbese unha carta imperial que rehabilitaba a reputación do senador. Flavianus suicidárase logo da deposición de Euxenio, a quen apoiara (algúns afirman que fora decisivo), en 394. Como consecuencia o senador sufrira damnatio memoriae. Ao facer fincapé nalgúns aspectos da súa peripecia e ignorar outros, a inscrición representa a renegociación dun episodio comprometido do recente pasado do Senado.

Proclus, famoso filósofo neoplatónico, comeza estudos na Academia de Atenas con Plutarco de Atenas, Syrianus e Asclepixenia. Proclus era de familia aristocrática procedente de Lycia e criado en Xanthus. Seu pai, Patricius, fora un importante xurista na corte oriental. Estudou retórica, filosofía e matemáticas en Alexandría coa intención de seguir os pasos de seu pai. Antes de finalizar regresou a Constantinopla por causa da decisión de Leonas, o seu principal instrutor de atender asuntos na capital. Fíxose avogado de éxito inda que se decatou de que prefería a especulación filosófica. Por iso volveu a Alexandría para estudar Aristóteles baixo Olympiodorus o Vello e matemáticas baixo un tal Heron.

430

aparato de destilación de Zósimo de Panopolis
en Marcelin BERTHELOT Collection des anciens alchimistes grecs
(1887-1888)

Teodosio II (quen celebra os seus tricennalia) e Valentiniano III, cónsules novamente.

construción dunha igrexa consagrada a Lourenzo en Mediolanum.

un continxente huno dirixido por Octar ataca os burgundios establecidos en torno a civitas vangionum (Worms), pero son rexeitados. Octar morre o día anterior ao combate, quizás por causa dunha enchente, e os seus homes resultan aniquilados. Ruga, quen ocupara unha xefatura dual co seu irmán Octar, convértese en señor único dos hunos. Atila, sobriño seu, levaba coma refén en Ravenna dende 410.

Teo­dorico I tenta estender a influencia visigoda á costa provenzal e ameaza Arelate, sendo rexeitado por Aetius, quen tamén en Gallia emprende operacións contra a bacauda.

Zósimo de Panopolis usa por primeira vez o termo ‘química’. Mellora a destilación e varios procesos metalúrxicos.

maio: Flavius Felix (partidario de Gala Placidia), a súa dona e un diácono son arrestados pola milicia durante un motín, instigado (ou non?) por Aetius, en Ravenna. Son executados e Aetius nomeado magister peditum.

Aetius semella ter conseguido os seus obxectivos; porén, en Ravenna non ten apoios sólidos e debía responder pola morte de Felix; tamén se lembraba a súa asociación con Xoán primacerius e Castinus. Só a delicadísima situación en Africa favorece temporalmente os seus intereses.

xuño: Gaiserico inicia o asedio de Hippo Regius, defendida por Bonifacio. A cidade resistirá de momento grazas ás subministracións por mar e a colaboración de Constantinopla. Carthago e Citra tamén resisten.

Cirilo de Alexandría escribe contra as “blasfemias” de Nestorio e envía cartas a Teodosio II, Pulcheria e as outras irmás do emperador. Tamén a Celestino I.

agosto, 10: Celestino I lidera un sínodo en Roma que rexeita as doutrinas de Nestorio como heréticas: ínstaselle a rectificar en dez días baixo pena de excomuñón e autorízase a Cirilo a comunicarllo por escrito.

agosto, 18: Agostiño (76 anos) morre en Hippo Regius, durante o sitio vándalo.

Feng Ba abdica coma emperador de Yan, un estado que compite polo poder en China. Sucédeo seu irmán Feng Hong.

novembro, 19: Cirilo convoca un sínodo en Alexandría e condena 12 ‘doutrinas’ nestorianas e comunícallo por escrito ao propio Nestorio; tamén, á cabeza dun forte movemento popular, forza a convocatoria dun concilio en Éfeso.

Pedro o Ibero funda un mosteiro próximo a Belem.

Capreolus, bispo de Carthago. Deixou un epistolario fundamentalmente doutrinario, froito das controversias orixinadas polas correntes teolóxicas situadas á marxe da doutrina proposta polas xerarquías. Hai unha epístola remitida a el por Vital e Constancio, monxes hispanos, consultándolles sobre o nestorianismo, profesado por algunhas xentes en Hispania. Na contestación Capreolus rexeita os principios desta corrente, á vez que informa da celebración dun synodum sacerdotum en Oriente (Éfeso) e ordénalles que corrixan aos que incorran neste erro.

o arianismo ten presenza en Hispania pola entrada dos continxentes xermánicos, pero non se estende demasiado entre a poboación hispanorromana. Só se teñen noticias de movementos priscilianistas ou algún maniqueo en Callaecia.

dende Oriente parten moitas expedicións comerciais cara Occidente, onde se establecen colonias orientais. isto é o vehículo de transmisión das máis diversas influencias, materiais e espirituais, tamén principios relixiosos. A área peninsular onde se estableceron os contactos con teorías nestorianas serían Levante ou Baetica.

Vital e Constancio serían monxes: a cita de pasaxes da Biblia evidencia a súa cultura teolóxica adquirida nun dos mosteiros hispanos nunha época con escaso nivel cultural entre a maioría de leigos e cregos, incluso estes últimos en materia doutrinal.

a campaña da xerarquía africana contra os heréticos estaba agora nunha nova etapa: a loita contra maniqueismo e donatismo de Agostiño deixaba paso á establecida contra pelaxianismo e nestorianismo –en conxunción con Roma–, loita apoiada por Capreolus na súa carta efesina aos bispos convocados: apréciase a pouca preocupación polo nestorianismo e a gran preocupación polo pelaxianismo, moito máis estendido en occidente.

Capreolo está preocupado por defender a doutrina tradicional e non por intrigas e intereses persoais, formado a carón de Agostiño, quen segue a ser referente en materia eclesiástica ou doutrinal.

en Hispania, logo da marcha dos vándalos, só están os suevos como forza bélica de certa entidade, sen que se poida en­contrar más resistencia a estes que a ofrecida localmente polos pro­pios provinciais hispanorromanos.

ata mediados dos corenta, Ravenna ten gravísimos problemas que lle impiden intervir novamente en Hispania. Os suevos tentan estender a súa influencia levando a cabo sacos e pillaxes noutras provincias fóra de Callaecia. O éxito fai que os distintos grupos e clientelas se unan baixo o liderado dos reis. Porén, os suevos non conseguen dominio territorial propiamente dito. Este só se acadou en certas zonas de Callaecia, sobre todo en torno a Bracara (principal zona de asentamento suevo) e nalgúns centros urbanos de certa importancia, onde habería guarnicións militares. Por iso subsistiron numerosos illotes e amplas zonas practicamente independentes de todo control e dominadas pola aristocracia local.

un factor a ter en conta é a desfavorable relación numérica dos suevos a respecto da poboación; todo é hipotético pero E. A. Thomson fala dunhas 20000 persoas de orixe sueva, non máis do 3% do total da Callaecia, que no s. ii superaba as 700000 persoas. Por outra banda, a orografía facilita a defensa local da poboación e fai difícil unha boa centralización. Por último, o continxente suevo tampouco era heteroxéneo dende o punto de vista étnico.

os francos, dirigidos por Chlodion, levaban anos pasando o Renus, ata que se asentan definitivamente no norte de Gallia.

nace en Lugdunum Sidonius Apollinaris, que vivirá e escribirá acontecementos chave no desmembramento da pars occidentis. Tanto pai coma avó foran praefectus praetorio Galliarum, a máis alta maxistratura en Gallia. Educouse no propio Lugdunum e en Arelate: gramática e retórica, poesía e mitoloxía, baixo o sistema fixado por Quintiliano. É discutible se posuía coñecementos de grego.

Turonium (Callaecia) sofre o ataque vándalo: “Vandali navibus Turonio in litore Gallaeciae repente aduecti familias capiunt plurimorum”, segundo Hydacio.

Próspero escribe un poema dunhas 1000 liñas adversus ingratos no que ataca aos pelaxianos: dogma quod … pestifero vomuit coluber sermone britannus. Despois da morte de Agostiño escribiu tres series de obras na súa defensa, especialmente en contra de Vicente de Leríns (pro augustino responsiones).

morre Nilo de Ancira, discípulo de Xoán Crisóstomo en Constantinopla e autor de tratados ascéticos para os seus monxes e máis de 1000 cartas a superiores, amigos e fregueses. Nunha carta describe as características ideais da decoración das igrexas da época: o bispo Olimpiodoro pediralle consello sobre a decoración dunha igrexa con imaxes de santos, escenas de caza, paxaros e animais; Nilo condenou as escenas de caza e da fauna por “frívola e impropia dunha viril anima cristiá” e suxestionou escenas do Testamento pintadas pola man dun artista de talento para que “serviran a xeito de libros para os ignorantes, ensinándolles a historia bíblica e gravando na súa memoria o relato das mercés divinas”.

Budagosa introduce en Ceilán, dende India, o budismo theravada (aprox.).