428

moeda vándala acuñada durante Gaiserico

Flavius Felix e Flavius Taurus, cónsules. Consérvase unha peza dos dípticos consulares de Felix.

Bahram V conquista a Armenia persa e depón a Artaxias IV (fin da dinastía Arshakuni): o territorio convértese nunha simple provincia do imperio sasánida.

os vándalos volven controlar Hispalis (xa o fixeran en 425). A importancia da igrexa explica os frecuentes ataques que sofren as súas posesións (Hydacio menciona o ataque en Hispalis). Gunderico (49 anos) morre en Hispalis e sucédeo Gaiserico, medio-irmán, ao fronte de vándalos e alanos. Un exército romano ataca os vándalos pero é derrotado.

salvo en Callaecia e Baetica non semella haber presenza bárbara. Incluso en Baetica os vándalos non reteñen o control das cidades logo de saquealas, e en Callaecia é probable que os romanos seguen dominando moitas posicións.

Chlodius, (fillo de Pharamond?), caudillo dos francos salios. Invade Gallia e derrota un exército romano en torno a Cambrai. Estende a súa autoridade ata o Somme e fai de Tournai a súa residencia. Recibe o recoñecemento de Valentiniano III.

abril, 10: Nestorio (de orixe siria), patriarca de Constantinopla. Predica unha nova doutrina (nestorianismo) que distingue as naturezas humana e divina de Xesús.

salvo os arianos (cada vez máis illados), xa non se dúbida que Cristo tiña tanto unha natureza divina coma unha natureza humana. Sen embargo, Nestorio pensou como se relacionaban entre si ambas naturezas. Concluíu que eran independentes, de xeito que María era nai da parte humana de Xesús, pero non da parte divina. Así, Cristo era un ser humano no que enraizara unha natureza divina, da cal era instrumento.

estas teorías non gustan a Pulcheria, que atopa apoio en Cirilo, patriarca de Alexandría (calquera motivo era bo para contradicir o Patriarca de Constantinopla, especialmente se se contaba co apoio do emperador). Cirilo consegue que Celestino I lle autorice a depor a Nestorio da sede patriarcal. A demora de Cirilo en cumprir o autorizado por Roma, facilita as manobras de Nestorio, que impulsa a Teodosio II a convocar os bispos de oriente a un concilio en Éfeso.

Xoán sucede a Theodotus coma patriarca de Antioquía, e apoia a Nestorio.

Euthymius o grande funda un mosteiro en Palestina, próximo ao Mar Morto.

Bonifacio busca o apoio vándalo para defenderse contra Ravenna.

Vortigern busca apoio de mercenarios saxóns para consolidar a súa autoridade en Britannia (historia brittonum): probablemente se asentan en Kent para loitar contra pictos e escotos alén do muro de Adriano.

outubro, 26: Venus oculta Xúpiter.

novembro, 22: prédica de Anastios, capelán de Nestorio, que nega a María a condición de theotokos (nai de deus); só sería christotokos (nai de Cristo).

Agostiño defende publicamente a ortodoxia en contra do arianismo, defendido por Maximino.

Aetius vence un grupo de francos ripuarios, obrigándoo a volver cruzar o Rhin.

426

mapa do recinto sagrado
da cidade de Olympia

consulado conxunto de Teodosio II e Valentiniano III.

os visigodos, con Teodorico I á cabeza, diríxense cara Arelate, pero son rexeitados por Aetius, quen ao mando dun continxente de 40000 libera o asedio da cidade. Patroclo, bispo da cidade, é asasinado por orde de Felix, magister militum.

en Hispania, os restos de alanos que sobreviviran as campañas de Wallia fan rei a Gunderico, xefe vándalo.

Agostiño publica de civitate dei: rebate a teoría difundida logo da entrada de Alarico en Roma: Roma dominara o mundo como pagán e o seu declive iníciase co cristianismo: onde estaba o deus cristián, que non protexía a cidade como a protexeran os deuses pagáns? Agostiño sinala que sempre houbera ascensos e declives. Os bárbaros podían ter destruído Roma, pero non o fixeron. Cando unha cidade pagán fora protexida así dun saco? Ademais, anuncia que a caída de Roma so era o preludio da chegada dunha cidade do deus celestial, unha cidade divina que non caería nunca, senón que sería a culminación do plan divino.

o abandono de partes de Carthago reflíctese en que parte dos materiais que se empregaron na construción da nova muralla eran reciclados de edificacións anteriores, entre elas o circo, o anfiteatro, depósitos de auga e residencias particulares. Este fenómeno de reciclaxe e reconstrución é recorrente en todo o imperio.

Ciro de Panopoli, praefectus urbi en Constantinopla.

xullo, 25: morre Ursus, bispo de Troyes, que é sucedido polo monxe de Lerins, Lupus, a finais de ano.

novembro, 7: Teodosio II e Valentiniano III publican a “lei de citas”, que tenta normativizar a xudicatura e prescribe que só se pode alegar diante dos tribunais seguindo as opinións dos cinco lexisladores romanos clásicos: Ulpiano, Gaio, Paulo, Modestino e Papiniano.

novembro, 13: Teodosio II ordena a destrución de todos os templos pagáns; o emperador ocúpase con que así suceda cos de Olympia, tamén as instalacións deportivas. A estatua de Zeus é trasladada e reubicada e cristianizada en Constantinopla.

en Xapón adóptase unha escritura ideográfica, semellante á empregada en China.

K’inich Yax K’uk’ Mo’ funda a civilización maia en Copan (hoxe Honduras).

425

efixie de Aelia Eudocia nunha peza
no Museo Arqueolóxico de Estambul

consulado de Teodosio II e Valentiniano III.

febreiro, 27: Aelia Eudocia promove o ateneo (universidade) de Constantinopla, fundado por Teodosio II: un centro público de ensino católico que competirá coa academia pagán (fundada por Platón sete séculos antes). Hai dez gramáticos e tres rhetors en latín e dez gramáticos e cinco rhetors en grego, unha cátedra de filosofía e dúas de dereito. Tamén se reforza a biblioteca (120000 volumes). En Roma e Berytus (famoso polos seu xuristas) tamén se fundan ateneos.

os vándalos, baixo Gunderico, envían expedicións a Baleares e Mauretania Tingitana. Entran e saquean Carthago Espartharia en Carthaginiensis, e Hispalis en Baetica.

febreiro, 28: morre Atticus, sucedido por Sisinnius coma patriarca de Constantinopla.

maio/xuño: Aspar, fóra, e Ardaburius, dentro, logran que caia Ravenna. Xoán primacerius é capturado e trasladado a Aquileia, onde é mutilado, exposto en escarnio público enriba dun burro e executado no anfiteatro.

tres días máis tarde chega Aetius co exército de mercenarios hunos (60000?). Hai negociacións e págaselles o que se lles prometera a cambio de que se retiren.

os hunos de Ruga atravesan a pannonia valeria, e ocupan as instalacións romanas abandonadas da valeria ripuaria, cuxa poboación e goberno son desprazados; isto semella indicar unha entrega oficial en virtude dun tratado, que tería que ver ou coa axuda solicitada por Aetius ou en pago á súa evacuación de Italia por parte do novo goberno de Valentiniano III.

Castinus non é executado pero debe pasar ao retiro, inda que morre pouco despois. Teodosio impón a un xeral de confianza, Felix, quen é nomeado patricius e comulga co antixudaísmo da corte oriental. Helio desempeñará as funcións civís.

xullo, 9: os actos lexislativos de Xoán primacerius son anulados por unha lei promulgada en Aquileia, dirixida ao prefecto do pretorio de Galia Amacius. Rehabilítanse os privilexios da igrexa católica e renóvanse as diversas sancións contra os heréticos, notablemente o pelaxianismo. Dúas leis semellantes son enviadas ao prefecto de Roma (17 xullo) e a Africa (4 agosto).

Bonifacio e Aetius, os dous ambiciosos, constitúense como ameazas para Felix. Ambos son mantidos na periferia, lonxe da corte. O contexto político do que sae Bonifacio é confuso. A súa dona podería ser doméstica de Gala Placidia, o que explicaría a axuda prestada a ela nestes anos. Bonifacio é agora comes domesticorum. Aetius é nomeado magister militum per Gallias.

outubro, 23: Valentiniano III proclamado augustus en Roma.

novella, antixudaica, de Valentiniano III que prohibe o exercicio da avogacía aos non católicos; ratifica a prohibición de exercer coma militares e posuír escravos cristiáns.

en Britannia xorde Vortigern.

data dun contorniano que no anverso ten o busto da deusa Roma con casco e a lenda invicta Roma, felix Senatus e o reverso mostra o fin dunha loita, cun reciario abatendo a un secutor e a lenda reparatio muneris feliciter.

en Roma finalízase santa Sabina, con tres naves e sen cruceiro.

en Ravenna edifícase un novo circuíto de murallas (uns 4.5 kms de lonxitude cunhas 160 hectáreas interiores): moito menor que Roma ou Constantinopla ou Carthago pero comparativamente maior que as residencias medievais dos futuros regna “xermánicos”. Tamén se inicia o futuro mausoleo de Gala Placidia.

os hephtalitas (hunos brancos) cruzan o río Syrdarjia e atacan e arrasan a cidade de Bactriana.

Xoán Casianus, teórico monástico latino, remata de institutionis coenobiorum.

morre Galamiel IV e o sanedrín é desarticulado polas autoridades romanas.

data do último documento coñecido que utiliza a escritura demótica en Exipto.

o budismo continúa a súa extensión polo sur-este de Asia.

en China, o rei To-pa Tao inicia unha campaña contra os reinos Jeu-Han e Hia.

en India, Kakusthavarman, da dinastía Kadamba, reina sobre Kamataka (dende Kaveri ata Godavin).

420

de civitate dei
Agostiño de Hipona

consulado de Constancio e Teodosio II.

o comes hispaniarum Asterius ataca a Gunderico e desbloquea os suevos. O vicario Maurocellus tamén derrota os vándalos nas proximidades de Bracara Augusta pero non pode impedir que crucen o Douro e pasen á Baetica. Máximo é capturado por Asterius.

a campaña non sería beneficiosa, non preservaría os equilibrios de poder que as de Wallia (instigadas por Constancio) procuraran, así o relata Hydatius: os vándalos pasan dunha provincia periférica a unha central.

Palladius de Galatia presenta ao praeposi­tus imperial, Lausus, o seu rexistro de homes santos nas provincias orientais coma manual para a edificación espiritual da corte imperial. Non alude, máis que de pasada, á súa traxectoria como partidario de Xoán Crisóstomo: as pesarosas predicións de Xoán de Lycopolis e a súa mención ao “bispo exiliado” de Antinoe.

Teodosio II autoriza aos cidadáns a protexer as súas vivendas con murallas.

xullo, 6: a dinastía Jin remata en China. Liu Yu convértese no primeiro soberano da dinastía Liu Song.

Agostiño escribe de civitate dei (22 libros): á comunidade de Deus contraponse ao estado terreal. Para conseguir a comunidade de Deus defende o uso, entre outras cousas, da pena capital.

agosto: os mazdeístas persas non perdoaron a Yazdgard I o seu coqueteo co cristianismo, e asasínano. Tampouco permiten que o seus fillos ocupen o trono. Fin dun longo período de paz cos romanos xa que Yazdgard era garda de Teodosio II.

sucédense as persecucións do cristiáns en territorio persa. Abdas, bispo de Susa, é acusado de destruír un dos cinco templos de Ahura Mazda.

(ou 415), con trinta ou trinta e cinco anos Avitus foi enviado da Auvernia a Constancio. Logo pasará tempadas en Tolosa, na corte goda, e terá participación en comandos militares ás ordes de Aetius.

setembro, 30: morre Xerome de Stridon.

tamén morren Orosio, Sulpicio Severo (escritor galo-romano, autor dunha obra sobre Martiño de Tours), Zósimo de Panópolis (primeiro investigador exipcio que escribiu sobre alquimia).

os francos salios ao mando do mítico Pharamond cruzan o Renus en dirección a Gallia. Repoboan e constrúen un pazo franco en Duisburgo.

Octar e Rugila inician un período de expansión huna entre as tribos circundantes. Chegan novamente ao Danubio.

concilio de Seleucia – Ctesifonte a instancias do patriarca de Antioquía.

419

ano do consulado de Monaxius e Plinta.

os suevos de Hermerico son derrotados polos vándalos de Gunderico e quedan asediados in montibus Nerbasis (de localización imprecisa, nalgures en Callaecia).

xaneiro, 3: Honorio, mediante un rescriptus, ordena que Bonifacio I abandone Roma.

febreiro, 2: Jin Gongdi (33 anos) sucede a seu irmán Jin Andi, discapacitado, coma emperador da dinastía Jin. Andi é estrangulado por orde do señor da guerra Liu Yu.

febreiro, 8: Honorio convoca un sínodo en Ravenna que prohibe a entrada en Roma tanto a Bonifacio I como a Eulalius.

marzo, 3: Eulalius desobedece as ordes e entra en Roma para as celebracións da Pascua. É deposto o 3 de abril e perseguido polas tropas imperiais.

abril, 10: Bonifacio I entra en Roma e o 29 un sínodo, promovido por Ravenna, fai que Eulalius renuncie ás súas aspiracións. Bonifacio I é agora bispo indiscutido.

Constantinopla promulga unha lei na que se estipula pena capital para quen adestre aos bárbaros no arte da navegación.

en Hispania desbandada de priscilianistas.

Xerome, nunha das súas últimas cartas, en termos moi afectuosos, trasládalle a Agostiño e Alypius os saúdos de novas persoas chegadas a Xerusalem: Albina, Pinianus e Melania; Paula, unha moza sobre cuxa educación Xerome escribira unha longa carta á súa nai Laeta, recibirá de Melania a súa educación nos “camiños do señor.”

xullo, 2: nace en Ravenna o futuro Valentiniano III, fillo de Constancio e Gala Placidia.

418

lámina dun códice coa historia
de Paulo Orosio, en Florencia

novo consulado conxunto de Honorio e Teodosio II.

Constancio chama a Wallia a Gallia, onde lle son concedidas terras no suroeste en virtude dun foedus: Aquitania I e II, onde se ubicaba Burdigalia, ademais de Tolosa (na Narbonensis), onde se estableceron os xefes godos.

Wallia morre e é sucedido por Teodorico I.

en Hispania establécese unha presenza de tropas permanentes romanas baixo un comandante romano (Asterius, comes hispaniarum): cando aparece mencionado Asterius en 420 o exército xa estaba na península, non veu ese ano para combater os vándalos.

o despregamento das forzas romanas cubre a retirada dos godos de Wallia e supón a restauración do sistema provincial romano e a reactivación de Hispania coma unha diocese en funcionamento. Ao contrario que no s. IV, Hispania require agora un exército permanente para manter a autoridade imperial. As tropas aparecen consignadas na Notitia.

abril, 17: por medio dun edicto imperial establécese o Concilio Gálico (ou concilium septem prouinciarum en Arelate, que se debe reunir do 13 de agosto ao 13 de setembro). Pretendía proporcionar voz aos possessores e ao mesmo tempo mantelos dentro da órbita imperial. A contrapartida era o asentamento godo en Aquitania. Se volvese haber tentacións de rebelión entre a aristocracia o continxente godo funcionaría coma ameaza polo oeste.

maio, 1: novo concilio en Carthago que condena definitivamente o pelaxianismo.

os xudeus son apartados da militia (servizo tanto civil como militar).

xuño, final: circular (tractoria) de Zósimo confirmando a condena de Pelaxio e Caelestius. Zósimo secunda a doutrina da pexa orixinal e a necesidade de bautizar os nenos.

xullo, 7: Xermanus consagrado bispo de Autissiodorum (Auxerre).

Agostiño de Hipona escribe de gratia christi et peccato originali.

Orosio conclúe historiæ adversum paganos ("historias contra os pagáns"), dedicada expresamente a Agostiño. Repasa a decadencia do imperio, culminada co saco da capital en 410, e discute a idea (moi estendida entre os pagáns cultos dese tempo) de que era consecuencia directa da expansión do cristianismo, culpando aos propios pagáns da decadencia. Esta obra foi seguida a continuación por de civitate dei de Agostiño, á que serviu prólogo en certo sentido.

historia aduersus paganus de Orosio é, á súa vez, a primeira obra que propón un desenvolvemento da historia guiado por Deus; a obra tería gran difusión entre os ortodoxos, en Britannia (Alfredo o grande traduciuna ao inglés no s.IX) e durante al-Hakam II tamén se traduciu ao árabe en Córdoba.

as fontes usadas por Orosio para esta obra son dispares: Biblia, César, Tito Livio, Xustino, Tácito, Suetonio, Floro, a tradución latina da historia eclesiastica de Eusebio de Cesarea realizada Xerome.

en Hispania, Máximo é novamente nomeado augustus por Gunderico, rei asdingo.

decembro, 28: Bonifacio I sucede a Zósimo coma bispo de Roma. Porén, unha facción elixe a Eulalius, quen reclama por carta o seu nomeamento ante Honorio. Ravenna apoia a Bonifacio.

iníciase o proceso de unificación do norte de China.