o tesouro de Alarico, unha lenda?

representación do soterramento de Alarico
no leito do río Busento
con parte dos seus tesouros

como escribiu Georges Duby, o tesouro dun soberano é a base do seu poder.

no verán de 410, logo de entrar en Roma e saqueala durante tres días, Alarico e as xentes que lideraba dirixíronse ao sur da 'bota' italiana para tratar de pasar a Africa. nom puido ser debido a azares mariñeiros e cando regresaban ao norte e estaban acampados en Cosenza morreu o lider godo. xa era outono.

un dos textos de Jordanes cóntanos que Alarico chegara a Calabria cun 'botín resultado das súas peripecias por toda Italia' (ibi ergo veniens Aralicus rex vesegothorum cum opibus totius Italiae quas in praeda diripuerat).

o certo é que Alarico xa participara na batalla de Frigidus en 394, que deixou a Teodosio I como único rexente do Imperio Romano. pouco despois desa batalla Alarico pasou a encabezar un 'exército' de godos que circulou constantemente por diversas partes do imperio, tanto na pars orientis como na pars occidentis.

paseáronse durante anos por Epiro, Illyricum, Tesalia, Atica, Peloponeso, Noricum, Pannonia e Italia. sitiaron Constantinopla, Atenas, Ravenna e finalmente tamén Roma. e como produto desas peripecias o tesouro que se foi acumulando debía ser inmenso.

e se nom o era os feitos convertéronse en lenda, perdura inda hoxe. seguindo as fontes literarias dispoñíbeis propoñemos aquí unha especie de itinerario e contabilidade do dito tesouro.

408, logo das batallas de Pollentia e Verona, onde Estilicón derrotou aos 'godos', estes pode que tiveran perdido algún carro con tesouros.

408, logo de sitiar Roma e das negociacións con Senado a cidade decide pagar:

- 5000 libras de ouro,

- 30000 libras de prata,

- 4000 vestidos de seda,

- 3000 peles tinguidas de púrpura,

- 3000 libras de pementa.

410, logo do terceiro sitio de Roma Alarico entra na cidade e lévase consigo inmensas riquezas produto do saqueo dos bens móbeis de moitas casas aristocráticas de Roma e tamén

- os tesouros do forum pacis, onde se depositaban moitos obxectos de valor de ouro e prata conseguidos logo das vitorias militares romanas; por exemplo o produto do saqueo do Templo de Xerusalem (o candelabro dos Sete Brazos, vasos sacros, a Arca da Alianza, a Mesa de Salomón, ...) tal e como aparece representado no arco de Tito.

410, Xordanes cóntanos que Alarico foi soterrado no leito do río Busento xunto con parte do tesouro acumulado ('Alaricum cun multis opibus obruunt')

414, Ataúlfo, novo líder godo casa en Narbona con Gala Placidia e como dote agasállaa con

- 50 mozos de gran beleza vestidos de seda con dúas bandeixas (missoria) cada un, unha con moedas de ouro e outra con pedras preciosas de valor incalculábel.

415, en Barcino Ataúlfo e os godos deben realizar pagamentos astronómicos para que os vándalos lles vendan racións de trigo para alimentarse eles e as súas familias.

507, Alarico II é derrotado e morto na batalla de Vouillé polos francos dirixidos por Clodoveo. o tesouro real, depositado en Tolosa, tamén e capturado e trasladado a Angouleme.

sen embargo, segundo Procopio, o tesouro estaba fragmentado e unha parte importante estaba a salvo en Caracasona. os francos sitian a cidade para capturalo pero Teodorico envía un exército para recuperalo e trasládao a Ravenna.

526, morre Teodorico e o seu sucesor Atanarico devolve o tesouro a Amalarico, fillo lexítimo de Alarico II. Amalarico reside en Narbona.

531, Childeberto I, rei franco, coa excusa de rescatar a súa irmá, casada con Amalarico e maltratada e vexada por el, ataca Narbona e Amalarico decide retirarse a Barcino. os francos apodéranse dunha nova parte do tesouro godo e lévano consigo na súa retirada a Gallia. no tesouro capturado por Childeberto había obxectos preciosos das igrexas:

- 60 cálices,

- 15 patenas,

- 20 cofres cheos de evanxeos e libros litúrxicos.

semella lóxico que outra parte do tesouro godo fose conservado por Teudis, sucesor de Amalarico e o acompañase durante o seu reinado.

durante un tempo Theudis e os seus sucesores como rex gothorum nom tiveron sede fixa ata que Toletum pasou a ocupar esa categoría. polo tanto o tesouro acompañaríaos e estaría en cidades como Hispalis, Emerita ou Corduba, onde sabe que residiron. ata chegar a Toletum, que foi capital a partir de Atanaxildo e Leovixildo.

584, a derrota dos suevos por parte de Leovixildo tamén debeu supor a captura do tesouro real suevo, que iría a engrosar o godo, en Toletum.

711, Musa ibn Nusayr conquista Toletum e captura tamén o tesouro godo. as fontes árabes contan que era inmenso e inda incluía os obxectos preciosos do forum pacis antes mencionados.

as fontes árabes tamén comunican que o botín foi trasladado a Damasco, capital do califato, onde se lle perde a pista e nunca se volve saber del.

FONTE PRINCIPAL: ARCE, Javier Alarico. la integración frustrada (365/370-410 aD), pp. 159-162

567

Liuva I
en.wikipedia.org

marzo, 5: morre Cariberto en París sen descendencia lexítima. Casara con Ingeborga, e as súas servas Merofleda, e Marcowefa. Teutechilda, outra esposa, é excomungada dos seus bens por Xermán, bispo de París, por poligamia do rei e Gontran retírallos. Como consecuencia Gontran, Chilperico e Sixeberto repártense as terras do irmán maior.

Alboino mata a Cunimundo e casa coa súa filla Rosamunda, co que se converte en rei dos xépidos; parece que Alboino usa o cranio de Cunimundo como copa para beber. Alboino recea dos avaros e fai plans para entrar en Italia.

Atanaxildo pretende recuperar Corduba, pero fracasa no seu intento.

xuño, 20 (ante quem): morre Atanaxildo de morte natural en Toletum.

logo de cinco meses sen rei os magnates godos decídense por Liuva I, duque de Septimania.

novembro, 17: II concilio de Tours: os cregos atopados coa súa muller na cama serán excomungados; tamén os xuíces que non cumpran as amoestacións dos bispos.

Iohannes III, patriarca de Constantinopla, organiza un compromiso entre partidarios de Calcedonia e monofisitas.

Chilperico I envía ao seu fillo Clodoveo a Aquitania para facerse coas cidades de Poitiers e Tours, en poder de Sixeberto I. 

566

Sixeberto I de Austrasia
Recueil des rois de France
(FR 2848, f° 150)
gl.wikipedia.org

primavera:  Sixeberto I casa coa goda Brunequilda, filla de Atanaxildo, en Metz.

a causa da precaria situación da tesouraría pública, Xustino II comeza o seu goberno negando o tributo pactado aos avaros, que emprenden varios ataques de longo alcance nos Balcáns como represalia.

Xustino II chama a Xustinus, curmán seu e pretendente ao trono, a Constantinopla, e tras facerlle varias acusacións é posto baixo arresto domiciliario; finalmente é instalado en Alexandría como prefecto de Exipto pero alí é asasinado mentres durme e decapitado; a súa cabeza acaba en Constantinopla, probablemente o crime é un encargo da emperatriz Sofía.

Xustino II envía ao seu xenro Baduarius (magister militum) en apoio dos xépidos na súa guerra contra os lombardos. Os bizantinos vencen nunha batalla en Moesia pero Cunimundo, xefe xépido, rexeita entregar Sirmium, como pactara co emperador.

medra a tensión cos lombardos de Alboino, que acorda unha alianza cos avaros de Bayan I a cambio de duras condicións: unha décima parte do gando vacún dos lombardos e a metade do botín de guerra.

outubro, 3: o médico do emperador e o prefecto de Constantinopla son acusados de traizón e decapitados.

Ainmuire mac Sétnai, soberado de toda Hibernia (libro de Leinster).

Fei Di (12 anos) sucede a seu pai Wen Di como emperador da dinastía Chen; honra a súa tía-avoa  Zhang Yao’er co título de emperatriz e este convértese en rexente.

outono: os avaros atacan as fronteiras orientais francas; Sixiberto I acude a frealos pero é derrotado e feito prisioneiro onde o Elba; é liberado a cambio dun algo rescate.

Kirtivarman I sucede a seu pai Pulakesi I como soberano da dinastía Chalukya (India); conseguirá dominar os Kadambas e anexar o porto de Goa.

inverno: os turcos occidentais cruzan o Volga, xeado, coa intención de aniquilar os avaros.

finais de ano: Chilperico I contrarresta o movemento de Sixeberto I casando en Rouen coa irmá maior de Brunequilda, Gailswintha. Obtén os territorios godos entre o Garona e os Pirineos.

555

www.evi.com

marzo: Axila retírase a Emerita, onde é asasinado polos seus propios homes. Todos os godos recoñecen agora a Atanaxildo, que ten que aceptar oficialmente a presenza bizantina. A corte está en Toletum, entre outras cousas porque a cidade máis importante, Hispalis, é autónoma a respecto dos godos. Atanaxildo debe ser especialmente tolerante cos católicos en pago á súa axuda na súa rebelión.

as últimas unidades militares ostrogodas réndense en Salerno.

Magnachar sucede a Butilin como conde alamano.

xuño, 7: de regreso a Roma morre Vixilius en Siracusa e o seu cadáver é transportado a Roma e soterrado en Martiño ai Monti.

morre Erb de Gwent, o seu reino é dividido entre Gwent e Ergyng no sur de Gales.

verán: guerra lázica: o exército bizantino ao mando de Bessas é repelido e obrigado a retirarse de Archaeopolis.

xullo: os xudeus e samaritanos rebélanse contra os cristiáns.

Guzabes II é convidado a observar o asedio dunha fortaleza en mans dos persas e é asasinado polos mandos militares bizantinos.

na dinastía chinesa Liang, Jing Di (12 anos) sucede a seu pai Yuan Di e é declarado emperador polo xeneral Chen Baxian.

Taliesin, o poeta británico, é un poeta cortesán do rei Brochwel de Powys.

Cybi Felyn, abade de Holyhead, morre no seu mosteiro en Caer Gybi.

Latakia destruída por un tremor de terra.

Childeberto instiga contra seu irmán Clotario I e logra que saxóns e turinxios se rebelen contra el.

Garibaldo, duque de orixe franca ou burgunda, funda a dinastía dos Axilolfingos, que reina sobre Baviera.

novembro – decembro: morre Teudebaldo de Austrasia (20 anos) sen descendencia masculina e os seus territorios pasan a Clotario I, que casa con Vuldetrada, viúva do seu sobriño. Childeberto azuza a Chramno, fillo de Clotario I, para que se rebele contra seu pai, pero este ten que escapar e refuxiarse en Dumnonia (Bretaña).

554

Spania bizantina
www.gibralfaro.uma.es

Atanaxildo derrota a Axila cerca de Hispalis, pero non pode evitar a consolidación das posicións bizantinas na costa leste e no sur; (probablemente) a maioría da Baetica queda en mans orientais, ou gozando dunha ampla autonomía.

primavera: batalla de Volturnus: Butilin marcha cara o norte pero o seu exército xa está infectado de disentería e só consta de arredor de 30000 homes. Os bizantinos contan cuns 18000 (incluíndo godos baixo Alixerno) e marchan cara o sur para cerrarlles o paso en Casilinum. Narsés envía un continxente de cabalería ao mando de Chanaranges para destruír o tren de subministracións franco-alamano. A disposición é semellante á empregada en Taginae. Logo dunha carga sobre o centro bizantino os francos e alamanos son aniquilados.

mentres, no norte Leuthario I e o seu exército tamén so vítimas dunha epidemia. É derrotado en Fanum e morre finalmente no Véneto.

‘Amr III ibn al-Mundhir sucede a Al-Mundhir III ibn al-Nu’man como rei dos lakhmidas ao morrer o primeiro nunha batalla contra os ghassanidas.

Mugan Qaghan sucede a seu irmán Issik Qaghan coma khagan turco.

constrúese o segundo (e de maior tamaño) buda de Bamyan en Afganistán central.

agosto, 13: Xustiniano publica a Pragmática Sanción, mediante a que se restablece oficialmente o dominio imperial efectivo sobre Italia, logo de 75 anos de dominio godo. Nela Liberius obtén propiedades en Italia como premio aos seus servizos. Calcúlase que a conquista de Italia custa ao imperio arredor de 300000 libras de ouro.

decembro: Gong Di sucede a seu irmán Fei Di como emperador occidental de Wei pero é deposto e executado polo xeneral Yuwen Tai.

a continuación, Jiangling (China central) é capturada e os seus habitantes (100000) son escravizados e distribuídos a xenerais e oficiais.

551

Narsés (supostamente)
en Vitale de Ravenna
en.wikipedia.org

morre Gallus de Auvernia e os seus restos son transportados á basílica de Lourenzo, os xudeus únense á procesión, o que proba o trato correcto entre bispos e comunidade xudía.

primavera: guerra en Lazica: o exército bizantino e o seus aliados (uns 6000 homes) ao mando de Bessas recuperan a estratéxica fortaleza de Petra, no Mar Negro. Bessas ordena que se derruben as murallas da cidade.

Xustiniano nomea a Narsés comandante militar de Italia. Este reúne unha forza expedicionaria en Salona (entre 20000 e 30000 homes, apoiados por foederati, nomeadamente lombardos, herulos e búlgaros).

Narsés chega a Istria pero atopa coas forzas coaligadas de Totila e Teudebaldo, que bloquean a ruta ao val do Po. Busca unha maneira de non enfrontarse a eles e consegue chegar a Ravenna sen oposición usando barcos e pasadizos nas lagoas da zona.

xullo, 9: Petra resulta moi afectada nun tremor de terra que produce moitos danos por todo o levante, especialmente en Galilea: Tyros, Sidon, Biblos, Xerusalem, Gerasa. Berytus resulta tremendamente afectada polo tremor e polo tsunami que o seguiu. Estímase que a magnitude foi de entre 7.2 ou 7.6 e segundo Antoninus de Piacenza, peregrino, morreron unhas 30000 persoas.

xullo: Apollinario, patriarca melquita de Alexandría.

Narsés ataca e derrota os godos de Ariminum.

agosto, 14: Vixilius excomunga o arcebispo de Cesarea, o patriarca Mennas e os seus adeptos, que aprobaran o decreto dos ‘tres capítulos’.

outono: batalla de Sena Gallica: a flota bizantina (50 barcos) destrúe a forza naval goda ao mando de Indulfo, a unhas 17 millas ao norte de Ancona.

os eslavos atacan Illyricum, e ao retirarse os xépidos axúdanos a cruzar o Danubio.

outono: Xiao Dong, descendente do xeneral rebelde Hou Jing, sucede a Jianwen Di como emperador da dinastía Liang. Hou Jing é quen controla o goberno imperial na capital, Jiankang.

os turcos, dirixidos por dous irmáns, Bumin Khagan e Issik Khagan, rebélanse contra os Yuan Yuan, que teñen que desprazarse cara occidente; as fontes occidentais chámanlle avaros, que fan presión á súa vez sobre os eslavos e estes sobre as fronteiras dos Balcáns.

as fontes mencionan os bávaros por primeira vez.

Vítor de Tununa, bispo africano crítico coa política relixiosa de Xustiniano de condena dos chamados “tres capítulos”, é desterrado a Baleares; na crónica que escribe conta como sufriu varios exilios: primeiro nas Baleares.

as Baleares son, por tanto, unha zona habitual de destino de desterrados. É un feito típico do mundo antigo e tardoantigo que as illas cumpran esta función.

Xustiniano aproveita o chamamento de Atanaxildo na súa loita civil contra Axila para facerse con diversos territorios en Hispania, nas costas andaluzas e levantinas, desde o estreito ata Denia.

as Baleares deberon servir de escala e lugar de fondeo e aprovisionamento dos barcos que se dirixían a Hispania, a Carthago Spartaria, que acabará por ser a sede do goberno imperial na península.

o rexistro arqueolóxico indicaría que a conquista bizantina estimulou a vida das illas: serían escala básica de rutas comerciais no Mediterráneo occidental, agora controlado na súa totalidade polo imperio.

decembro, 23: Vixilius debe refuxiarse en Calcedonia, fuxindo de Xustiniano, que pretende detelo.

550

catedral de Ourense
www.montanesa.es

segundo Gregorio de Tours (de uirtutibus sancti Martini, 11) Carrarico, rei suevo, ten un fillo leproso e envía unha embaixada ao sepulcro de Martiño de Tours para conseguir reliquias que o poidan curar; os enviados volven sen elas pero, ao relatar milagres por intervención do santo, o rei manda erixir unha igrexa (segundo a tradición a catedral de Ourense, baixo a advocación de Martiño de Tours) e envía outra embaixada para conseguir agora si as reliquias, prometendo a conversión do seu reino ao catolicismo se o santo opera a súa curación. Cando isto acontece o rei cumpre a súa palabra.

Totila envía unha flota a saquear as costas gregas.

abril: novos enfrontamentos no hipódromo de Constantinopla entre faccións.

Xustiniano nomea a Xermanus rexente de Italia e cásao co Mataswintha, viúva de Witixes, pero morre de camiño a Italia.

os isauros que defenden Roma abren as portas da cidade cando non reciben a súa paga. Totila invade e conquista Sicilia, Córcega e Cerdeña.

Chen-la (Cambodia), ata o momento tributaria de Fu-nan, rebélase.

Xordanes compón Getica ou de origine actibusque getarum; é un godo romanizado, comisionado por Casiodoro, quen lle manda resumir a súa de rebus geticis, escrita 20 anos antes. Seu avó fora secretario (notarius) dun caudillo alano (Candac), e seu pai Alanoviamut e el mesmo secretarios de Guntixis, xefe militar de orixe ostrogoda.

a perda do texto de Casiodoro fai da Getica un texto illado e difícil de interpretar: en parte loubanza cara o reino ostrogodo en Italia, incluso durante os ataques imperiais; en parte celebración da vitoria de Xustiniano; non é posible verificar ningunha destas dúas interpretacións.

a obra de Casiodoro sería unha mostra máis da produción literaria da Constantinopla de Xustiniano, na que tamén se escriben a Chronica de Marcelinus Comes, e as obras de Procopio de Cesárea, que neste ano escribe a Historia segreda.

xunio, 26: Vixilius reconcíliase con Xustiniano e inclúe o nome do emperador nas súas actas.

xunio, 28: consagración da igrexa do Apóstolos en Constantinopla.

Britannia está sumida no caos: os xutos asentados arredor de Kent; os saxóns con varios reinos: Essex (East Seaxe, saxóns do leste) con capital en Londinium, Sussex (South Seaxe, saxóns do sur) con capital en Chichester, e Wessex (West Seaxe, saxóns do oeste) con capital en Winchester; os anglos forman Anglia Oriental con capital en York, e Bernicia con capital en Bamburgh.

Cosroes I reorganiza a administración, dividíndoa en catro distritos. Establece un sistema de impostos baseado no censo de propietarios, restaura o sistema de canles de auga de Mesopotamia e protexe a cultura (hai un considerable intercambio comercial e cultural coa India, a literatura e os tratados médicos entran en Persia e difúndese o xadrez, de orixe hindú: a palabra persa para "rei" é Shah, de onde deriva "xaque" e a expresión xaque-mate tamén procede do persa (shah mat, morreu o rei).

o segredo da seda chega a Constantinopla. Xustiniano suborna uns monxes chineses que regresan a Ceilán coa misión de que traer uns ovos de vermes de seda.

aparece a cruz na imaxinería da arte cristián.

inicio da cultura Vendel en Escandinavia.

en Nampsis (noroeste do deserto Negev), a porta norte é destruída nun lume e o lugar é abandonado. Na Decápolis as cidades deterióranse con rapidez: Gerasa, Scythopolis, … En Asia Menor, asentamentos antes florecentes, coma Sagalassos e Anemurium son agora abandonados. As tres causas principais deste proceso son: o cambio climático, os desastres naturais e a praga da peste.

(ata ss. vii-viii) o nivel do mar Morto descende dende –400 ata –412 ms. O nivel máis baixo do que se teñen rexistros.

finaliza a dinastía Wei do leste e Wen Xuan Di convértese en emperador do norte Qi. Obriga a Xiao Jing Di a ceder o trono. Wen Xuan Di adopta unha política defensiva cara as tribos hostís do norte coa construción de mil millas de muros ao longo da fronteira.

cae o imperio Gupta e a India volven aparecer os reinos rexionais.

comeza a construción de Quiriguá (Guatemala).

última erupción coñecida do Chimborazo (Ecuador).

Os matemáticos hindús dan ao ‘cero’ (0) unha representación numérica no sistema de anotación posicional.

os rabinos Ravina e Ashi supervisan a redacción do Talmud babilónico.

en Hibernia fúndase a diocese de Tuam.

Corduba rebélase contra Axila, que encabeza unha expedición de castigo na que figura o seu primoxénito e o tesouro real, pero resulta derrotado polos rebeldes na proximidade da cidade e o primoxénito morre na propia batalla; tamén se perde parte do tesouro real.

Axila foxe a Emerita e Hispalis tamén se rebela con parte de nobres godos dirixidos por Atanaxildo para destronar a Axila pero este recibe reforzos e desátase unha guerra civil entre partidarios e rebeldes a Axila, chegando as hostilidades á Septimania.

os itzáes fundan a cidade maia de T’Hó.

Hispania antes de Leovixildo

Hispania á morte de Leovixildo

ao presentar tantas lagoas, as fontes para os anos entre a morte de Teudis e de Atanaxildo teñen sido obxecto de todo tipo de interpretacións especulativas. Para os que cren nun reino hispano-gótico que se remonta ao s. v, este período representa unha fase de desintegración e rebelión contra a autoridade do estado godo. Incluso aqueles que teñen menos certezas sobre a dimensión do poder godo tenden a acercarse ao período en termos de actitudes locais fronte á autoridade goda. Polo tanto, existe un número sorprendente de hipóteses contraditorias, atribuíndo motivacións políticas, étnicas e/ou relixiosas a godos, bizantinos, cidades ou aristocracias hispanas e trazando presuntas relacións entre eles. A cuestión é que sabemos demasiado pouco para atrevernos a facer algo semellante con algún grado de seguridade e, por iso, débese tentar facer recaer nas fontes tan pouca forza probatoria como sexa posible.

cara ao final do período de Teudis podemos estar seguros da presenza militar goda ao longo das rutas entre a Meseta e o estreito de Xibraltar porque sen tal o ataque a Ceuta non tería sido factible. Esta presenza probablemente non era benvida nunha rexión cuxas elites tiñan sido independentes na práctica dende os 460s ou os 470s. En efecto, un podería especular que a inestabilidade súbita e severa que aflixiu á elite gobernante goda logo de finais dos 540s foi provocada en parte polos retos que supuña dominar unha rexión que previamente se situara fora da órbita goda. Máis certo é o feito de que a oposición das cidades do sur, como Córdoba, exacerbou as tensións dentro da propia nobreza goda. Teudis, Teudiselo e Axila irromperon nun sur hispano onde non foron benvidos e onde resultaron totalmente incapaces de imporse coma unha autoridade superior recoñecida. Isto supuxo que, independentemente das súas intencións, convertéronse en un poder local máis entre os que xa había no lugar, o mesmo destino que corresponderá aos socios bizantinos de Atanaxildo. A presenza imperial resultou non ser máis aceptable para certas familias nobres de Carthaginensis que a de Axila resultou aos cidadáns de Córdoba – foi, despois de todo, a chegada dos bizantinos que empurrou ao pai de Isidoro a trasladar a familia á Baetica, onde naceu.

o período de Atanaxildo é particularmente revelador das dificultades que todos estes grupos tiñan para imporse no mapa político hispano. Non hai indicio de que Atanaxildo algunha vez exercera o seu poder fóra do corredor entre Baetica e Toledo e quizás Zaragoza; e incluso alí, as cidades de Sevilla e Córdoba obxectaron con puxanza a presenza real. O tipo de colaboración urbana local precisa para que funcionara a monarquía goda non existía en absoluto. Podemos estar certos disto porque Sevilla, onde se localizará o inicio da revolta de Atanaxildo contra Axila, deixou moi pronto de gardarlle lealdade. Non hai razón para crer que os cidadáns de Sevilla e Córdoba traballaran concertadamente para oporse a Atanaxildo. Ben ao contrario, semella que presenciamos a continuación de actividades bélicas incoherentes entre cidades basicamente autónomas e sen tradición arraigada de subordinación ao rei godo; e con escasa inclinación a “experimentar” o poder godo. En efecto, é bastante posible que a hemorraxia de poder real godo baixo Atanaxildo foi máis estendida do que evidencian as testemuñas de conflito no sur peninsular. É dicir, o tipo de independencia que a maioría da Hispania sur e occidental gozara baixo Teodorico, Amalarico e Teudis pode ter sido agora a norma en Tarraconensis e Carthaginiensis, onde previamente a autoridade real tiña sido forte.

esa posibilidade é, sendo prudentes, suxestionada polo acontecido ao morrer Atanaxildo, cando, para exercer algún tipo de control sobre Hispania, o nobre narbonense Liuva tivo que nomear como correxente ao seu irmán Leovixildo. Atanaxildo morreu en Toledo, probablmente en 568, e as consecuencias do seu pasamento falan da debilidade da súa autoridade. Durante cinco meses, segundo Isidoro, ninguén reclamou o trono, un feito que ten provocado frecuentes expresións de perplexidade por parte dos eruditos. Non é preciso, porque a obediencia ao título real godo cadra ben coa mínima testemuña das fontes. Atanaxildo subiu ao trono como rebelde e foi aceptado a medias e faute de mieux. Durante o seu período, a autoridade da monarquía goda escoouse. Máis que iso: Atanaxildo era tan feble que a monarquía goda fíxose irrelevante para a propia nobreza goda, ata o punto que ninguén se molestou en asasinalo. Cando finalmente morreu de seu, ningún nobre godo se preocupou de reclamar o seu título real.

finalmente alguén o fixo, inda que ningún godo hispano. No seu lugar, un home chamado Liuva foi proclamado rei en Narbona, alén dos Pirineos, en Gallia. Ninguén semella ter obxectado, pero tampouco semella que os godos en Hispania cispirenaica lle tiveran prestado moita atención. Noutras palabras, sentíronse cómodos co xa habitual esquema político hispano, tan satisfeitos cunha existencia local autónoma como os cidadáns de Sevilla e Córdoba, contra os que loitara Atanaxildo en van. Ninguén cuestionou a pretensión de Liuva ao título real, pero para que este título tivera substancia, era necesaria a forza. A data da aclamación de Liuva non está clara, pero debeu ser en 567 ou 568. Ao primeiro, non houbo indicios de que o novo rei tomara moito interese por Hispania e non hai probas de que a súa autoridade fose aceptada alí excepto no sentido pasivo de que non foi cuestionada. Moi ben puidera ser isto o que inspirara a grande novidade do período de Liuva: a nomeamento dun co-rexente. Entre os visigodos só sabemos dunha caso anterior de tal co-xefatura, o goberno conxunto de Teodorico II e o seu irmán máis novo Frederico nos 450s. Nese caso, porén, Frederico era sen dúbida o subordinado do seu irmán maior, mentres tanto Isidoro como Xoán de Biclaro deixan claro que Liuva asociou a Leovixildo coma un igual. Que a Leovixildo se lle asignaran de inmediato as provincias hispanas – regnum citerioris Hispaniae, en palabras de Xoán – suxestiona que a principal preocupación de Liuva era facer realidade os dereitos da súa familia a un trono valeiro de todo contido durante o período de Atanaxildo.

as consecuencias da proclamación de Leovixildo teñen sido tratadas a miúdo. Inda que a cronoloxía completa do seu período non sempre é clara, a secuencia de acontecementos é facilmente discernible e non é preciso debullala aquí en exceso. Leovixildo casou coa viúva de Atanaxildo, Goiswintha, herdando por tanto calquera lealdade residual que quedara cara o rei morto. Logo pasou a década dos 570s conquistando a península ibérica cidade por cidade, ou ben fronte a autoridades locais ou, no extremo sur, dos soldados bizantinos. En 569 ou 570 atacou e saqueou os territorios de Basti e Málaga. O ano seguinte, conquistou a cidade de Asidona á guarnición bizantina que a ocupaba. O ano despois, atendeu a Córdoba. Cando a morte de Liuva deixou a Leovixildo coma rei único, rapidamente asociou aos fillos Hermenexildo e Recaredo ao trono, pero continuou coas súas conquistas ao tomar a rexión de Sabaria. En 573 ou 574 invadiu Cantabria e ocupou a súa cidade principal, Amaia. Cara o oeste dende alí, en 575 ou 576, estivo preparado para invadir Callaecia e atacar ao rei suevo Miro, a quen reduciu á condición de tributario. Quizás ao ano seguinte Leovixildo tomou Orospeda. Evidentemente para conmemorar estes éxitos senlleiros, Leovixildo construíu unha nova cidade e chamouna Recopolis en honor ao seu fillo máis novo. O seu fillo maior Hermenexildo, casado cunha princesa franca e enviado a Sevilla para vixiar o sur, recentemente conquistado, rebelouse contra o pai nun dos episodios máis discutidos da historia visigoda.

durante os anos seguintes Leovixildo non só emprendeu campañas exitosas contra o fillo maior, senón que inda atopou tempo para moito máis: ocupou parte de Euskadi e fundou alí outra cidade; enviou tropas á rexión en torno a Sagunto, onde foi saqueado o mosteiro de Martiño; e desfíxose da monarquía sueva de Miro e os seus efémeros sucesores Eborico e Audeca. Cando Leovixildo morreu en 585 ou 586 foi pacificamente sucedido polo seu fillo máis novo Recaredo. Baixo este a estabilidade da monarquía foi eficazmente consolidada coa conversión do reino á ortodoxia no III Concilio de Toledo. Con este acto dramático de teatro político, o bispado hispano-romano acordou, en efecto, subscribir a autoridade do monarca. Alborecía unha nova era na historia política de tanto a monarquía goda como da historia da propia Hispania, un novo comezo posible só grazas á vigorosa violencia de Leovixildo e as súas conquistas.

pódese, de querer, interpretar as súas campañas coma a supresión de actos de rebelión xeneralizada dentro dun reino godo lexítimo. Esa é, despois de todo, a posición adoptada por Xoán de Biclaro: “Leouegildus ... provin­ciam Gothorum, quae iam pro rebellione diuersorum fuerat diminuta, mirabiliter ad pristinos reuocat términos”. Xoán escribiu nun tempo no que o fillo de Leovixildo, Recaredo, reinaba co consentimento da nobreza goda e dos bispos peninsulares. Cando Isidoro escribiu Historia Gothorum, as bases ideolóxicas da monarquía goda xa estaban inda máis elaboradas, e o propio Isidoro foi o máximo expoñente desa ideoloxía. É natural que tanto el coma Xoán concibiran as décadas anteriores a Leovixildo coma un período de desviación dunha norma de hexemonía real goda. Pero os acontecementos que Xoán e Isidoro rexistran non casan coas interpretacións que lles queren impor.

as propias palabras de Xoán deixan clara a ampla diversidade da oposición a Leovixildo, que custou máis dunha década suprimir e esixiu a conquista sistemática de máis de dous terzos da península. Leovixildo non foi un rei atribulado que suprimía rebelións por todas partes. Máis ben, foi un guerreiro astuto que se labrou un novo reino a partir dunha serie de cidades desunidas e rexións que non tiñan grande costume de aceptar autoridade algunha fóra do local. É a novidade da autoridade de Leovixildo o que explica as dificultades que temos ao trazar unha continuidade institucional entre a monarquía goda dos ss. v e vi e as institucións monárquicas que se describen na lex Visigothorum do s. vii. Por moito que Leovixildo se retratara coma restaurador dunha monarquía goda venerable, e por moito que Xoán e Isidoro o debuxaran neses termos, os seus esforzos crearon algo novo porque introduciron a monarquía goda como novidade na maior parte da península. Deste xeito, o seu período pechou a fase inmediatamente posterior á romana na historia de Hispania.

KULIKOWSKI, Michael Late Roman Spain and its Cities (2011), pp. 280-286.

tradución de xindiriz; non se inclúen notas.