 |
| sinatura de Vermudo III wikipedia |
infancia e minoría de idade
naceu entre o 26 de xaneiro e o 7 de agosto de
1017, fillo de Afonso V e a súa primeira muller Elvira Meendiz,
filla do conde galego Menendo González. tiña unha irmá maior, Sancha.
cedo quedou orfo de nai (2 de decembro de 1022),
casando o rei ao ano seguinte con Urraca Garcés, irmá de Sancho III o
Maior, rei de Pampilona.
Vermudo tiña once anos cando foi coroado rei e a
súa primeira aparición na documentación é o 15 de novembro de 2018 cando
concede doazón á igrexa de Santiago e bispo Vistruario, padriño seu.
Afonso V falecera o 7 de agosto ao asediar Viseu.
Urraca, madrastra do rei, faise cargo da súa
tutela ao ser Vermudo menor de idade. algúns nobres aproveitan a suposta
debilidade real para declararse en rebeldía e raíña retoma certas posesións
concedidas por Afonso a nobres declarados agora en rebeldía, como Oveco
Rudesíndiz, cuxos bens foron doados ao bispado de Lugo.
a viúva apoiouse no grupo nobiliario partidario
de Sancho, o que desagradou aos condes casteláns que buscaron alianzas para
contrarrestar a influencia crecente de Sancho e promoveron o casamento de García
Sánchez, conde de Castela, con Sancha, irmá de Vermudo.
segundo o Romanz
del Infant Garcia, en 1028, cando o castelán visitou León para celebrar os
esponsais correspondentes foi asasinado pola familia Vela, en vinganza por unha
afronta anterior do pai de García, o conde Sancho García. García fora
acompañado dun poderoso séquito pero parece que cometeu o erro de querer
visitar a princesa de incógnito e só, pola noite, ocasión que aproveitaron os
Vela para matalo.
a man executora foi Rodrigo Vela, padriño
do bautismo do asasinado. quizás todo foi un plan urdido por Sancho, que tamén perseguiu
e matou aos Vela, quizás para calar bocas acusadoras. o conde castelán nom tiña
descendencia e Sancho aproveitou para facer valer os seus dereitos sobre o
condado de Castela. estaba casado con Muniadona, irmá do asasinado.
tamén fixo valer os seus dereitos sobre as terras
comprendidas entre os ríos Cea e Valderaduey. desde 1028, no condado de Cea nom
quedaban homes da casa condal e Ximena Fernández, nai de Sancho, era
irmá do último conde e filla de Fernando Vermúdez, o anterior.
a partir de 1032 Sancho estendeu a súa influencia
á propia Legio. Vermudo, inda menor,
retiraríase de xeito pacífico a Callaecia,
mentres Sancho se fixo cargo da zona leste do reino, ata Astorga, probabelmente
para manter a orde nesa parte do reino a partir de 1033.
maioría de idade
en 1035, con dezasete anos de idade, Vermudo
regresa a Legio para gobernar sen que
se produza ningún incidente cos pamploneses nim represalias contra os nobres ou
bispos que colaboraran con Sancho durante a súa minoría.
é probábel que existise un pacto entre os dous do
que formaba parte o casamento de Vermudo e Ximena Sánchez, filla do de
Pampilona, que se celebrou antes do 17 de febreiro de 1035, data na que xa
aparecen como home e muller. tiveron un fillo, Afonso, que morreu aos
poucos días de nacer.
Sancho morre en outubro de 1035 na Bureba e xa a
mediados de 1037 decláranse hostilidades entre Fernando, fillo seu e novo conde
de Castela e Vermudo, sen que se coñeza o motivo exacto que detonou o conflito. Martínez Díez apunta a que Fernando se negou a recoñecer a autoridade de Vermudo
Vermudo atacou a Fernando, que se retirou en
espera da axuda de seu irmán García Sánchez III de Navarra.
Vermudo cruzou o condado de Monzón e continuou cara Burgos, xa en Castela.
batalla de Tamarón
 |
| suposto cránio de Vermudo JOSETXO MÍNGUEZ el país |
o enfrontamento decisivo tivo lugar na batalla de
Tamarón, onde Vermudo encabezou persoalmente a primeira liña de carga de
cabalería e foi mortalmente ferido, rodeado de inimigos. Callaecia pasa a súa irmá Sancha, coroada como raíña, e logo do seu
casamento con Fernando, este será considerado 'rei consorte' de Callaecia.
sobre a propia batalla existen varias versións.
as datas poderían ser o 30 de agosto, 1 ou 4 de setembro. tamén o emprazamento
exacto é un dato en discusión (Tamarón, en Burgos, ou Támara de Campos, en
Palencia)
as crónicas naxerense, silense, Chronicon mundi de Lucas de Tui,
os anais toledanos, compostelás e casteláns 'segundos' sitúan o feito no val de
Tamarón. segundo a 'crónica silense' e do 'tudense', Vermudo cruzou a fronteira
con Castela ('a liña do Pisuerga, e na conca daquel río, no val do Tamarón, nun
arroio ao leste de Castroxeriz enfrontáronse os leoneses co exército navarro
castelán ...') e a batalla tivo lugar 'super
vallem Tamaron', e Tamarón é o actual pobo de Burgos que se atopa no
mencionado val que forma o arroio de Sambol.
Támara, que nunca foi chamada Tamarón, nom está
en ningún val. é con de rebus hispaniae,
de Ximénez de Rada, onde se crea a confusión, xa que este situaba a
batalla onde o río Carrión, relativamente próximo á vila de Támara, Palencia.
na disputa pola Terra de Campos, os territorios
entre o Cea e o Pisuerga, é onde se orixina o conflito. a zona fora incorporada
por Sancho III a Castela e Vermudo quería recuperala.
Vermudo III supostamente morreu a mans de sete
inimigos cando se adiantou ás súas tropas debido á velocidade do seu cabalo,
'Pelayuelo', na busca do conde castelán. a súa garda nom o puido protexer
adecuadamente.
tamén se apunta a posibilidade de se se
desprotexeu durante a batalla, como xa fixera su pai Afonso V en Viseu, que
faleceu porque se quitou a armadura debido á calor, posibilitando que unha
saeta lle atravesare mortalmente o peito.
sepultura
 |
| sepulcros de Afonso V e Vermudo III en León V.G.O. el país |
existe controversia sobre a localización actual
dos restos de Vermudo: o Panteón de Reis de Isidoro de León ou o Mosteiro da
María a Real de Nájera.
en Isidoro consérvase un sepulcro de pedra cun
epitafio latino: hic est conditus
veremudus junior rex legionis filius adefonsis regis iste habebit guerram cum
cognato suo rege magno fernando et interfectus est ab illo in tamara.
en Nájera consérvase tamén un sepulcro con
estatua xacente, no que a tradición sostén que foi depositado Vermudo. segundo
esta versión, despois da batalla de Tamarón, Fernando I, que nom desexaba
humillar os seus novos súbditos, decidiu que Vermudo fose enterrado no reino de
Pamplona, depositándose primeiro no mosteiro de Hilaria e logo no de María a
Maior de Nájera, un dos principais panteóns dos reis de Navarra. no sepulcro
aparece representada sobre a tampa a imaxe xacente do rei, vestido con coraza,
cuberto cun manto, e cunha coroa real. está barbado e coas mans no peito, e aos
pés do sepulcro aparece esculpida unha inscrición referida a el.
investigacións actuais sobre Vermudo
os forenses ditaminan que a causa da morte do rei
foron múltiples feridas de lanza e estoques. unha lanza entroulle polo ollo
dereito, rebentou a órbita ocular e arrancoulle o maxilar superior. ademais,
una ducia de estoques atravesáronlle a parte inferior do tronco. o resultado
foi a morte no acto ou, como moito, agonía por múltiples infeccións pouco
despois. quizás o rei ergueu a celada do casco ou o quitou e por iso recibiu esa
ferida tan importante na cara.
esta información figura nunha autopsia que
realizou un equipo da Sociedade Española de Paleopatoloxía aos seus restos en
1997, asinada por María Encina Prada Marcos e Francisco Etxeberría
Gabilondo.
segundo as crónicas o rei foi lanceado, aseteado
e atravesado por espadas e puñais en máis de corenta ocasións. sen embargo, a
autopsia reduce o número de feridas a 16.
Josetxo Mínguez, da Asociación
Cultural Tamarón, e experto na batalla, lembra que o museo de Isidoro, onde
se sitúa o panteón dos reis de León, requiriu a presenza de 24 expertos e
forenses en 1997 para ordenar o 'batiburrillo' de ósos en que se convertera o
cemiterio real. só tiveron 15 días de prazo para concluír os traballos.
en 1808 as tropas francesas usaron a cripta de
Isidoro (os seus frescos son considerados a 'capela sixtina' do románico) para
os cabalos. os sepulcros dos reis foron saqueados en busca das pezas de ouro
que puideran conter e convertidos en pías para as monturas. 'os ósos foron
amontoados nunha esquina e trasladados a outra igrexa en 1865, inda que logo
regresaron ao panteón. nos traslados perdeuse moito material, sobre todo os ósos
de menor tamaño', segundo María Encina Prada.
os expertos encaixaron os ósos existentes como se
fose un puzle para recompor os corpos, mais sen saber a quen correspondía cada
esqueleto. menos un. era novo, entre 1,70 e 1,74 mts, con feridas de guerra que
cadraban perfectamente coas de Vermudo. 'é moi posíbel que o sexa mais nom
podemos estar seguros 100% ata que nom se fagan probas de ADN, pero si é
verdade que os resultados apuntan a que sexa Vermudo', indica Prada.
o informe detalla as feridas; entre elas un
lanzazo de 23 milímetros na cadeira (post
mortem), outro máis no mesmo lugar de 11 milímetros, unha incisión
lonxitudinal de 17, un espadazo oblicuo na parte dianteira do fémur, outra na
posterior, un corte de 10 milímetros na meixela que lle 'secciona o oso malar',
e a ferida mortal, 'unha ferida inciso-punzante de 47 milímetros de lonxitude
na cara interna da órbita dereita que deixa a súa impronta sobre o parietal e
sobre o maxilar superior e rompe a parede'.
o corpo, a diferenza doutros, nom estaba
momificado porque o falecemento produciuse baixo as altas temperaturas de
agosto e 'os procesos naturais de putrefacción' aceleráronse a causa 'dos
extensos focos de contusións e feridas graves que facilitaron a entrada de
microorganismos patóxenos, favorecendo e acelerando a descomposición
cadavérica'.
Mínguez lembra que Tamarón (30 habitantes no
censo e 300 descendentes repartidos por todo o mundo) celebra cada ano unha
representación da batalla en agosto, 'estamos moi orgullosos da nosa historia e
é un xeito de xuntarnos todos cada ano'. os veciños desta localidade teñen
recompilado toda a documentación existente sobre a batalla e atesouran documentos,
excepto probas arqueolóxicas concretas da loita. o único que posúen a
referencia a un lugar denominado 'Carrera del Rey', que supoñen recibe este
topónimo pola batalla que perdeu Vermudo en solitario: foi cara a morte a todo
galope.
os de Támara de Campos, Palencia, tamén reivindican
o lugar da batalla final, mais os expertos, sen descartalo por completo, póñeno
en dúbida.
e onde está verdadeiramente o rei? Mínguez di que
nos dous sitios: 'o corpo en León, mais daquela os reis construían mausoleos en
diversos lugares. era un símbolo de poder. o importante nom eran os osos, mais
si o sepulcro real, representación da súa autoridade'. o antropólogo forense Etxebarría
intervén: 'quizás Nájera teña algúns dos restos porque nalgún momento da
historia se levou algo alí, xa que nom os atopamos todos'.
Raquel Jaén, directora técnica do Museo de Isidoro, teno claro:
'nom ten sentido que o enterrasen en Nájera. temos o epitafio en latín e o seu
sepulcro. as crónicas din que súa irmá Sancha o trouxo a León logo de morto
para que descansara xunto ao pai, Afonso V. e desde entón aí están os dous'.
Gloria Treviño, xestora do museo do mosteiro de María a Real de
Nájera contradí esta teoría: 'a súa tumba estaba no antigo convento románico da
vila. cando o edificio desapareceu, os corpos de todos os reis foron
trasladados ao actual panteón. é un feito histórico'. Treviño lembra que entre
923 e 1076 Nájera foi capital do reino navarro e por iso era o lugar elixido
para dar sepultura aos monarcas. cando se lle pregunta se contan con algún
documento que demostre que Vermudo está na localidade rioxana, responde: 'si,
un, a tumba de pedra co seu nome'. e insiste: 'cando algún leonés ven a Nájera
e nos di que Vermudo está en León, contestamos que nom, pero ao vir aqui xa
tivo a oportunidade de coñecer un pavillón real cos restos dos monarcas do
reino de Nájera-Navarra'.
en 2006, fixéronse probas de ADN para intentar poñer
orden no 'batiburrillo' de ósos en León pero inda nom hai resultados completos.
'iso si. Vermudo está en León porque o esqueleto da súa tumba mostraba feridas
de guerra' di Jaén, ao que Treviño replica que está en Nájera porque 'sempre
ten estado aquí e, quen se vai inventar unha tumba dun rei que nin sequera é
deste reino?'.
BIBLIOGRAFÍA:
BIBLIOGRAFÍA:
Martínez
Díez (2004). El Condado de Castilla (711-1038). La historia frente a
la leyenda. Valladolid: Junta de Castilla y León.
Martínez Ortega,
Ricardo (2000). «Toponimia latina y textos latinos medievales de España». Medievalismo:
Boletín de la Sociedad Española de Estudios Medievales (10).
Sánchez Candeira (1999).
Rosa Montero Tejada (edición patrocinada por Fundación BBV, Fundación Ramón
Areces, Caja Madrid Fundación), ed. Castilla y León en el siglo X,
estudio del reinado de Fernando I. Madrid: Real Academia de la Historia.
FONTES
XORNALÍSTICAS:
VICENTE G. OLAYA, 'Bermudo III, dos
sepulcros para un único rey' & 'así murió Bermudo III, el
último rey asturleonés' EL PAÍS
Ningún comentario:
Publicar un comentario